ეკოფაქტი

გიორგი მაკარაშვილი

ერთი წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც ახალი ტიპის კორონავირუსის პირველი შემთხვევა დაფიქსირდა ჩინეთის ქალაქ „უხანში“. მეცნიერების ერთწლიანი შრომის მიუხედავად,  ფართომასშტაბური გამოყენებისთვის ვაქცინა ჯერ კიდევ არ არსებობს და ჯერ კიდევ, სხვადასხვა ქვეყნის მეცნიერება ვირუსის წინააღმდეგ ბრძოლისთვის ვაქცინებს ტესტავენ. კვლავ პირბადე და სოციალური დისტანცი რჩება ვირუსთან ბრძოლის ერთადერთ ეფექტურ საშუალებად. ყოველდღიური მოხმარებისთვის ძირითადად ორი ტიპის პირბადეს იყენებენ. ესენია, სამედიცინო პირბადე და ნაჭრით შეკერილი პირბადე. ამ ორ სხვადასხვა ტიპის პირბადესთან დაკავშირებით მუდმივად აზრთა სხვადასხვაობაა, თუ რომელი ტიპის პირბადე გვიცავს უკეთ კორონავირუსისგან. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის რეკომენდაციით, უმჯობესია ერთჯერადი სამედიცინო დანიშნულების პირბადის გამოყენება. ხოლო, თუ გადაწყვეტთ ნაჭრის პირბადის გამოყენებას, უმჯობესია ის სამი შრისგან შედგებოდეს.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მითითებას ადასტურებს, საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის, გადამდებ დაავადებათა ცენტრის ხელმძღვანელის ხათუნა ზახაშვილი. მისი ინფორმაციით, კორონავირუსისგან დაცვისთვის ყველაზე ეფექტიანი ორ ან სამშრიან სამედიცინო პირბადეა. მაგრამ პირბადის შრეების მიუხედავად ყველაზე მნიშვნელოვანი მისი სწორად გამოყენებაა.

„შეიძლება ვთქვათ, რომ დღეისათვის უკვე მეცნიერულად არის დამტკიცებული რომ ჩვეულებრივი მოხმარების ნიღბებს შორის ყველაზე ეფექტური არის სამშრიანი სამედიცინო ნიღაბი. შემდეგ ეფექტურობით გამოირჩევა ორშრიანი სამედიცინო ნიღაბი, თუმცა გარკვეული შემაკავებელი უნარი გააჩნია ნაჭრის მრავალშრიან ნიღბებსაც მაგრამ ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენი შრისგან შედგება, რაც უფრო მეტ შრიანია, ალბათობა იმისა რომ ის შეაკავებს ვირუსს მაღალია და გვახსოვდეს ისიც, რომ მხოლოდ სამედიცინო ნიღაბი ვერ იქნება პრევენციის გარანტი. ამას თან უნდა ახლდეს რამდენიმე სწორი ქმედება. ეს არის რისკების სწორად შეფასება, თუ სად ვიმყოფებით, ნიღბის სწორად ტარება, დისტანციის დაცვა და გარემოსთან ინტეგრაცია, სადაც თქვენ იმყოფებით ამა თუ იმ მომენტში. ასევე აუცილებლად ხაზი უნდა გავუსვათ იმას, რომ ზოგს ნიღაბი უკეთია, მაგრამ სრულიად ფორმალურად. ყოველგვარ ეფექტს მოკლებულია ნიღაბი, რომელიც არ ფარავს ცხვირს მთლიანად,“ – განაცხადა ხათუნა ზახაშვილმა.

მიუხედავად არსებული მითითებებისა, ყოველდღიურად უამრავი ადამიანი მოიხმარს ნაჭრის პირბადეს. ზოგი ადამიანისთვის პირბადე რთულ პერიოდში შემოსავლის წყაროდ იქცა, ზოგს კი სამედიცინო პირბადის ყოველდღიურად შეძენისთვის შესაბამისი ფინანსები არ აქვს.

ხათუნა ბერიძე 10 წელია რაც ტანსაცმლის კერვითა და გადაკეთებით არის დაკავებული. კორონავირუსის გავრცელების პრევენციის მიზნით დაწესებული შეზღუდვები მასაც შეეხო და ამის გამო იძულებული გახდა ტანსაცმლის კერვიდან, პირბადეების კერვაზე გადართულიყო. არსებული მაღალი მოთხოვნიდან გამომგდინარე, ყოველდღიურად დიდი რაოდენობით პირბადის გაყიდვა რთული ეკონომიკური მდგომარეობის დაძლევაში ეხმარება.

„ჯერ კიდევ, გაზაფხულზე, როდესაც სამკერვალოს გახსნის უფლება არ მქონდა და იძულებული გავხდი დამეკეტა, სახლში დავიწყე პირბადეების კერვა. ჯერ ახლობლებს ვჩუქნიდი და მხოლოდ მეზობლები ყიდულობნენ. მაგრამ როდესაც სამკერვალო გავხსენი, მოთხოვნაც უფრო გაიზარდა. შეიძლება ითქვას, რომ ახლა ჩემი ოჯახის ძირითადი შემოსავლის წყარო ეს არის. ხალხი მეუბნება, რომ ურჩევნიათ ერთხელ გადაიხადონ 2-3 ლარი და პირბადე დიდხანს გამოიყენონ, ვიდრე ყოველ დღე ახალი იყიდონ. ფერადი და განსხვავებული პირბადეებიც მოსწონთ. დაცვას რაც შეეხება, მომხმარებელი გამოყენების შემდეგ თუ გარეცხავს და კარგად გააუთოებს, რატომ უნდა იყოს პრობლემა. მთავარია დაიცვა ეს წესი და კარგად გაიკეთო. მე ჩემ შეკერილ პირბადეს ვიყენებ და ჯერ პრობლემა არ შემქმნია. ვიღაც გაივლის დაინახავს, მოეწონება და ყიდულობს. გვერდით მაღაზიაა შესვლა რომ მოუნდობათ და პირბადე არ აქვთ ისინიც შემოდიან და ყიდულობენ. ყოველდღიური მოხმარების ნივთად იქცა, რომელიც მუდმივად თან უნდა ატარო. არავინ მოსულა და უთქვამს არ შეკეროო. ალბათ ვერც წარმოვიდგენდით, რომ ასეთი დაუსრულებელი გახდებოდა ეს ყველაფერი,“ – ხათუნა ბერიძე, რომელიც ყოველ დღიურად საშუალოდ 15-20 პირბადეს ყიდის.

მრავალჯერადი გამოყენების პირბადეებს აქტიურად იყენებენ ის ადამიანები, რომლებიც ვალდებულნი არიან დღის განმავლობაში მუდმივად ეკეთოთ პირბადე. ასეთი ადამიანები ძირითადად მომსახურების სფეროში დასაქმებული პირები არიან. თამარ დარჩია სავაჭრო ცენტრ „გალერია თბილისში“ მუშაობს კონსულტანტის პოზიციაზე. ყოველდღიური მუშაობის გრაფიკიდან გამომდინარე მუდმივად უკეთია პირბადე. არსებული რეკომენდაციების, მიუხედავად, არჩევანს მრავალჯერადი მოხმარებით ნაჭრის პირბადეზე აჩერებს, რადგან ყოველდღიურად ერთჯერადი მოხმარების პირბადის ყიდვის საშუალება არ აქვს.

„ყოველდღიურად ერთჯერადი პირბადე, რომ გამივიყენო როგორც წესია 2 საათში ერთხელ უნდა გამოვიცვალო და გამოდის დღეში 3-4 ცალი მჭირდება. დღეში 15 ლარი, რომ გაქვს ანაზღაურება აზრი აღარ აქვს მუშაობას, თუ ყოველდღიურად პირბადის ყიდვაში ფულის დახარჯვა მომიწევს. ვიყენებ მრავალჯერადი გამოყენების ნაჭრის პირბადეს, რომელსაც დღის ბოლოს ვრეცხავ და ვაუთოვებ. ვიცი რომ ერთჯერადი სამედიცინო პირბადის გამოყენება უმჯობესია და უკეთ გვიცავს ვირუსისგან, მაგრამ გაზაფხულის შემდეგ, რაც განვაახლეთ მუშაობა, ყოველდღიურად მინიმუმ ერთი პირბადე რომ მეყიდა უკვე ასობით ლარი მექნებოდა დახარჯული. იყო პერიოდი, როცა ერთ ლარზე მეტი ღირდა ერთი ცალი პირბადე. კარგი იქნებოდა კომპანიებს მთავრობის მხრიდან ვალდებულება ჰქონდეთ აღებული და ნაწილობრივ მაინც უზრუნველყოფნდნენ თანამშრომლებს შესაბამისი დაცვის საშუალებებით მაგრამ მხოლოდ რეკომენდაციის დონეზე არის მითითება და რა თქმა უნდა, კერძო ბიზნესი თავს აარიდებს რთულ პერიოდში ხარჯების გაზრდას და არ დაინტერესდება იმით, თანამშრომელს სამედიცინო პირბადე უკეთია, თუ ნაჭრის,” – გვეუბნება თამარ დარჩია.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის უპირობო რეკომენდაციაა სამედიცინო დანიშნულების მქონე ორ ან სამ შრიანი პირბადის გამოყენება. ამ რეკომენდაციას იზიარებენ საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის წარმომადგენლებიც და ამსათანავე დასძენენ, რომ ნებისმიერ შემთხვევაში სამედიცინო ან ნაჭრის პირბადე ეფექტური იქნება იმ შემთხვევაში, თუ სწორად გამოვიყენებთ და სასუნთქი გზები დაფარული იქნება სრულად.

კორონავირუსისგან ადამიანების დაცვის ეფექტური საშუალება სამედიცინო პირბადეა, მაგრამ სწორედ ამ სამედიცინო პირბადისგან ვერ ვიცავთ გარემოს, რომელშიც ვცხოვრობთ. გარემოსთან დაკავშირებულ თემებზე მომუშავე ორგანიზაცია Green Matters-ის ინფორმაციით, ყოველთვიურად 200 მილიარდი სამედიცინო, ერთჯერადი გამოყენების ნიღაბი და ხელთათმანი ხვდება გარემოში. ადამიანები ხშირადნახმარ პირბადეს პირდაპირ ქუცებში ყრიან. ოკეანეების სანაპიროზე უკვე შესამჩნევია კორონავირუსთან ბრძოლის კვალი, რომლის ბუნებრივად გაქრობას ასობით წელის სჭირდება.

ფოტო: გიორგი მაკარაშვილი

• 

2019 წელს მეგობარმა აპლიკაცია გამომიგზავნა: „ტრანსკავკასიური ბილიკი“ ეძებდა მოხალისეებს სვანეთში ნაკრას სალაშქრო ბილიკზე სამუშაოდ. მაშინ ორგანიზაციის შესახებ არაფერი ვიცოდი. უბრალოდ, ვიფიქრე, წავალ, გავერთობი, ხალხს გავიცნობ, კარავს  გავტესტავ-მეთქი. ადგილზე ჩასვლის შემდეგ მივხვდი, რომ ძალიან კარგი მიზნის მქონე ორგანიზაცია და ადამიანები აღმოვაჩინე.

• 

მინდა მათი დიდი საქმეების შესახებ მოკლედ მოგიყვეთ. თუ მოგზაურობით, ლაშქრობითა და ეკოტურიზმით ხართ დაინტერესებული, მაშინ ამ ორგანიზაციის გაცნობა კიდევ უფრო გაგიხარდებათ.

„ტრანსკავკასიური ბილიკი“ ამავე სახელწოდების მქონე არაკომერციული ორგანიზაციაა, რომელიც მიზნად ისახავს სამი ათას კილომეტრიანი სალაშქრო ბილიკის მოწყობას საქართველოს, სომხეთისა და აზერბაიჯანის გავლით. იდეა პრობლემიდან გაჩნდა: ბრიტანელმა მოგზაურმა ტომ ალენმა სომხეთის მთებში ლაშქრობა გადაწყვიტა, მაგრამ  მცდელობა წარუმატებლად დასრულდა დეტალური რუკებისა და მარშრუტების არარსებობის გამო.  პრობლემის მოგვარების გზების ძიებისას ალენმა  მშვიდობის კორპუსის მოხალისეების, პოლ სტივენსის და ჯეფ ჰააკის, იდეა აღმოაჩინა, რომელიც კავკასიის რეგიონში ტურისტული ბილიკების შესწავლა-მოწყობას გულისხმობდა.

„ტრანსკავკასიური ბილიკის“ რამდენიმე ასეული კილომეტრი უკვე არსებობს როგორც საქართველოში, ისე სომხეთში, თუმცა მათ გასაერთიანებლად ჯერ კიდევ დიდი სამუშაოა შესასრულებელი. სწორედ ამ ბილიკების და 20-ზე მეტი ეროვნული პარკის ერთმანეთთან დაკავშირებაა ორგანიზაციის საბოლოო მიზანი ორი სალაშქრო კორიდორით: სამხრეთის კორიდორი, რომელიც დაიწყება შავი ზღვიდან, გაუყვება მცირე კავკასიონს და ირანის საზღვართან, მდინარე არაქსთან, დასრულდება;  ჩრდილოეთ კორიდორი კი კავკასიონის ქედს მიუყვება და შავ და კასპიის ზღვებს დააკავშირებს. ზემო სვანეთში, რომელიც ამჟამად ორგანიზაციის მიერ ერთ-ერთი ყველაზე კარგად შესწავლილი ზონაა, უკვე დასრულებული და მარკირებულია ნაკრა-უშგულის სალაშქრო ბილიკის სექცია. აღსანიშნავია, რომ ბილიკი „National Geographic-ის“ მიერ დასახელდა პლანეტის მასშტაბით 2021 წელს მოსანახულებელ 24 საუკეთესო ადგილთა შორის.

ორგანიზაციას წელს რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის რეგიონში გეგმების შეცვლა მოუწია: ივლის-აგვისტოს თვეში ზესხოს ბილიკის მონაკვეთზე უცხოელ მოხალისეებთან ერთად ქართველი ახალგაზრდების ჯგუფს უნდა იმუშავა, თუმცა კოვიდპანდემიის გამო მოხალისეების ჩამოსვლა ვერ მოხერხდა. გასუფთავდა 2018 წელს გაყვანილი სამკილომეტრიანი ბილიკი და დაემატა ახალი, ერთ კილომეტრამდე, მონაკვეთი.

ერთ დროს აქტიური ალპინისტური ბანაკი და ზესხო-ღების სალაშქრო ბილიკი ამჟამად მივიწყებული და გაუვალია. აღსანიშნავია, რომ ზესხო სასაზღვრო ზონაა და საქართველოს ჩრდილოეთ საზღვართან გამართული ტურისტული ინფრასტრუქტურის არსებობა სტრატეგიულადაც მნიშვნელოვანია ქვეყნისათვის.

ბილიკის დასრულების შემდეგ მოლაშქრეებს შეეძლებათ ზესხოს ალპინისტური ბანაკიდან დაიწყონ ტური, აუყვნენ ცხენისწყლის ხეობასდა ჩავიდნენ ღებში, სასვანო ტბებზე. ბილიკიდან პანორამული ხედები იშლება კავკასიონის ქედზე, სვანეთისა და რაჭის რეგიონებზე. ამჟამად აღნიშნული გზის გავლა ძალიან რთულია, სიმაღლე 1800-დან 3000 მეტრამდე მერყეობს, საბჭოთა პერიოდში შედგენილი რუკები ძველი და არაზუსტია, ფაქტობრივად, არ არსებობს სავალი ბილიკი, ქარაფის თავზე ადამიანის სიმაღლე  მცენარეებში სიარული კი სახიფათოა.

ამჟამად ლაგოდეხის ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე „ტრანსკავკასიური ბილიკი“  კავკასიის კონსერვაციის კორპუსის პროგრამის ფარგლებში სასწავლო პროექტს ახორციელებს, რომელიც აშშ-ის ეროვნული სატყეო სერვისის მიერაა დაფინანსებული. პროექტში ჩართული ქართველი ახალგაზრდები თეორიულთან ერთად პრაქტიკულ გამოცდილებასაც იღებენ ბილიკის მშენებლობის სტანდარტებისა და პირველადი გადაუდებელი დახმარების შესახებ.

 „ტრანსკავკასიური ბილიკის“ პროექტების კოორდინატორი გიორგი ჯმუხაძე ამბობს, რომ პროექტის დასრულების შემდეგ ბილიკით ლაგოდეხის მონასტრის გავლით ერთმანეთს დაუკავშირდება მაწიმის სარეინჯერო კორპუსი და ლაგოდეხის ეროვნული პარკის ადმინისტრაცია.

მომავალი წლიდან ორგანიზაცია აპირებს, გააგრძელოს სასწავლო პროგრამა კავკასიის კონსერვაციის პროექტის ფარგლებში, რათა მეტ ახალგაზრდას მიეცეს ჩართვის შესაძლებლობა და განაახლოს დაზვერვითი ლაშქრობები ტრანსკავკასიური ბილიკისთვის ოპტიმალური ადგილმდებარეობის შესარჩევად. ასევე იგეგმება ზესხო-ღების ბილიკზე მუშაობის გაგრძელება საწყისი და საბოლოო ლოკაციებიდან, რაც ბილიკის მოწყობითი სამუშაოს დასრულების დროს შეამცირებს. მოლაშქრეებს კი უფრო მალე მისცემს საშუალებას, მოინახულონ და დატკბნენ რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემოსვანეთის ულამაზესი ხედებით.

თუ გსურთ, მეტი შეიტყოთ ორგანიზაციის საქმიანობის შესახებ, შეგიძლიათ ესტუმროთ ტრანსკავკასიური ბილიკის ვებ-გვერდს:

Home

ფოტო და ტექსტი: ია იაკობაშვილი

„ტრანსკავკასიური ბილიკის“ სამუშაო ჯგუფის წევრი

შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტის სტუდენტი

გიორგი მაკარაშვილი

დილის 8 საათზე, მაშინ როდესაც მეტრო სამგორის მიმდებარედ, ყვავილების ბაზრობა მუშაობას ასრულებს, ყველაფერი ისე გამოიყურებოდა თითქოს ჯერ ახლახანს მოსულიყვნენ გამყიდველები. კვლავ დიდი რაოდენობით ყვავილები, გასაყიდად გამზადებული თაიგულებით სავსე დახლები, პირბადითა და თავდაცვის საშუალებებით შეიარაღებული გამყიდველები, მყიდველთა მოლოდინში. პერიოდულად, როდესაც მყიდველი გამოჩნდებოდა, ყველა თავისკენ უხმობდა: „მოდი, სამ ცალს 5 ლარად გაგატან, გადაყრას მირჩევნია ორი კაპიკი მაინც ავიღო“, „შეხედე, რა ლამაზია, ასეთს ვერავისთან ნახავ“, „მოდი, ყველაზე ფერადი ჩემი თაიგულებია“, მყიდველი კი, რამდენიმე წუთი თვალიერების შემდეგ, არჩევს სასურველს და ყიდულობს. დანარჩენი გამყიდველები კი კვლავ ელიან ადამიანს, რომელიც მათგან შეიძენს ყვავილს.

მოლოდინის დროს არსებული პაუზის პერიოდში გავესაუბრეთ ადამიანებს, რომლებიც ათეულობით წელია ამ საქმიანობით არიან დაკავებული. ისინი გვიყვებიან, თუ როგორ მოახდინა გავლენა კორონავირუსმა მათ საქმიანობაზე, რა პრობლემები შეექმნათ მთავრობის მიერ შემუშავებული რეგულაციებისა და შეზღუდვების გამო. რა მოლოდინები აქვთ იმ შემთხვევაში, თუ ქვეყანაში კვლავ გამოცხადდება საყოველთაო კარანტინი.

„ბავშვობიდან ამ საქმეში ვარ, რაც თავი მახსოვს. რთული პერიოდები ყოველთვის იყო, როცა არ „ეყვავილებოდა“ ხალხს. მაგრამ ეს მოულოდნელი  ჩაკეტვა და შეზღუდვები ძალიან რთული გადასატანი აღმოჩნდა. ახლაც კი გაყიდვები ძალიან დაკლებულია. რეგულაციების გამო, ქორწილები რომ არის აკრძალული, ეს, რა თქმა უნდა, დიდ გავლენას ახდენს. ყვავილები ყრია, არის და არის ასე, ბოლოს ვყრით. ძირითადად გასვენებებისთვის ყიდულობენ. დაკეტვის მერე კარგა ხანი არ ჩანდა მყიდველი. ახალი გახსნილები, რომ ვიყავით მხოლოდ ახლობლები თუ ყიდულობდნენ, არავინ დადიოდა ბაზარში, ალბათ შეშინებული იყო ხალხი. გაყიდვები  ნელ-ნელა წამოვიდა. არც დაბადების დღეები, რომ აღარ იყო, არც ქორწილები და დღესასწაულები, ვის ან რისთვის უნდა ეყიდა ყვავილი. ჩემი ძირითადი შემოსავალი ეს არის, ყვავილიც რასაც ვყიდი, მე ვზრდი.  მაშინ როცა ყველაფერი ჩაკეტილი იყო, მარტი-აპრილის პერიოდი, ყვავილებს პირდაპირ ვყრიდი, რისთვის უნდა მომეკრიფა, ვერსად ვერ წავიღებდი გასაყიდად და რა აზრი ქონდა, ფიზიკურად გარეთაც ვერ გავდიოდით, რომელ ყვავილის გაყიდვაზეა ლაპარაკი. ის 300 ლარიანი თვითდასაქმებულის დახმარებაც ვერ ავიღე. რა მოთხოვნებიც იყო ვინ მომცემდა იმ საბუთს. ან ვინც აიღო ის 300 ლარიანი დახმარება, როგორ უნდა იმყოფინეს ის ფული არ ვიცი, ზღვაში წვეთია და ხალხის დაცინვა. ათასობით ლარის ყვავილი გადავყარე მაგრამ ვინ ამინაზღაურებს ამ ზარალს, არავინ. რთულია ყვავილზე იყო დამოკიდებული და ძირითადი შემოსავალი ეს იყოს, მაგრამ რა ვქნა, სხვა გამოსავალი არ მაქვს. წარმოდგენაც არ მინდა, კიდევ ერთხელ რომ ჩაიკეტოს, რა მოხდება, არ ვიცი. ისედაც ყველას დიდი ზარალი მოგვადგა და ხელმეორეად ამის გადატანა ძალიან რთული იქნება.“ – გვიყვება კახა ბოხუა, რომელიც 30 წელზე მეტია ყვავილებს ყიდის.

ათეულობით ადამიანთა შორის, რომლებიც ყოველდღიურად დაუღალავად ცდილობენ ყვავილის გაყიდვას და თავიანთი შრომის ნაყოფის რეალიზებას, ერთი-ერთი ნათელა ლაბაძეა:

„ყვავილებს ძირითადად ვყრი. ფასი ჯერ ხო ისედაც დაბალია, არაფერი ღირებულება აღარ აქვს, მაგრამ მაინც არ იყიდება, არ უნდა ხალხს, მოთხვნა არ არის. ქორწილები არაა და ვიღას ენდომება ყვავილი. დეკორაციები, თაიგულები, მაგიდის გაფორმება, ბევრ რამეში იყენებენ და დიდი რაოდენობითაც ყიდულობნდნენ, მაგრამ ახლა მთლიანად განულებულია ქორწილისთვის ყვავილის გაყიდვა. ამაზე არ ითქმის რომ შესუსტებულია გაყიდვები, არ იყიდება საერთოდ. როცა ძირითადი შემოსავალი ეს იყო და არის, მაგრამ ვერაფერს ყიდის, რა უნდა ქნას ამ დროს ადამიანმა?! შეხედე ამ ყვავილებს ხვალ ან ზეგ თუ არ გაიყიდა კიდევ, უნდა გადავყარო. მერე აღარ ევარგება საერთოდ, დაჭკნება და გაფუჭდება. 12 წელია რაც ამ ბაზრობაზე ყვავილს ვყიდი, მანამდე ვაგზალზე ვიყავი და აქ გადმოვედით. ჩემი შვილი მეხმარება ძირითადად ყვავილების ტრანსპორტირებაში. ესეც ხო ხარჯია, თან არაფერი იყიდება და დიდია ზარალი. მაგრამ ამის მიუხედავად, მაინც არ ვნებდები და ყოველ ღამე მოვდივარ და ვფიქრობ, იქნებ ახლა მაინც გაიყიდოს უკეთ. ამდენი წელია ამ საქმით ვარ დაკავებული, 65 წლის ვარ და ასე არაფრის გამო როგორ ვთქვა უარი და როგორ მივატოვო ყველაფერი.  იმედია მალე დალაგება ყველაფერი და თავის კალაპოტს დაუბრუნდება ცხოვრებაც და ჩვენი საქმეც. მარტიდან მოყოლებული, რამდენი თვე გავიდა და ერთხელ არ მოსულა არავინ ჩვენ მოსაკითხად. არ აინტერესებთ რა მდგომარეობაში ვართ. ის 300 ლარიანი დახმარება ვერც მე ავიღე, ისევე როგორც აქ მყოფთა უმეტესობამ. არ მსმენია საერთოდ ვინმემ თუ აიღო,“ – გვიყვება ნათელა ლაბაძე.

ყვავილებს დიდი რაოდენობით, ღონისძიებების გასაფორმებლად, ორგანიზატორი კომპანიები ყიდულობენ. ადგილი სადაც მისაღებ ფასად ყიდულობენ ყვავილებს, სწორედ მეტრო სამგორის მიმდებარედ არსებული ბაზრობაა, მაგრამ ბოლო თვეების განმავლობაში, არც ისე ხშირად სტუმრობენ ამ ადგილს. ნინი ჯიქურიძე 3 წელია ღონისძიებების ორგანიზებით არის დაკავებული და მისი ახალშექმნილი კომპანია უკვე ფინანსურ კრიზისს განიცდის.

„გასულ წელსთან შედარებით დამკვეთების რაოდენობა, ფაქტობრივად, განულებულია. აქამდე, შემოდგომობით კვირაში ორი ღონისძიება მაინც გვქონდა. ახლა კი თვეში ერთი რომ გვქონდეს ამაზეც მადლობელი ვიქნებით. ძირითადად ქორწილების ორგანიზება არის ჩვენი საქმიანობა. რეგულაციების გამო, რადგან ბევრი ადამიანის თავშეყრა არ შეიძლება, არც ჩვენი მომსახურება აღარ უნდათ, მცირე ქორწილის მოწყობისას გაფორმებაში ფულს აღარ ხარჯავენ. გაზაფხულზე საყოველთაო კარანტინის დროსაც, მსგავსი სიტუაცია იყო, დამკვეთები არ გვყავდა. ჩვენთვის სიტუაციას კიდევ უფრო ის ართულებს, რომ ამ ყველაფრის წამოსაწყებად საჭირო თანხა ბანკიდან გამოვიტანეთ. რამდენიმე თვის განმავლობაში, გადავადებული გვქონდა გადახდა, ახლა კვლავ უნდა გავაგრძელოთ გადახდა, მაგრამ ამის შესაძლებლობა რამდენად გვაქვს ეს კიდევ სხვა საკითხია. ამ ყველაფერს დასასრული არ უჩანს. როგორც ჩანს, სიტუაცია ჯერ კიდევ არ გამოკეთდება და მინიმუმ შემდეგ წლამდე ასე გაგრძელდება და რამდენად შეძლებს ჩვენი ბიზნესი გადარჩენას არ ვიცი, ძალიან რთული მდგომარეობა გვაქვს,“ – წუხს ნინი ჯიქურიძე.

საქსტატის უკანასკნელი მონაცემებით, 2020 წლის მეორე კვარტალში, ქვეყანაში თვითდასაქმებულთა რაოდენობა 864.6 ათასი ადამიანია.

თვითდასაქმებულად ითვლებაფოტოგრაფიც, რომელიც სადღესასწაულო ღონისძიებების განუყოფელი ნაწილია. ადამიანი, რომელიც ცხოვრების მნიშნველოვან მომენტებს ფირზე აღბეჭდავს. ღონისძიებების რაოდენობის შემცირებამ მათ საქმიანობაზეც დიდი გავლენა მოახდინა და შემოსავლის გარეშე დატოვა ისინი.

 „10 წელზე მეტია ამ სფეროში ვარ. ძირითადად სადღესასწაულო ღონისძიებებს ვიღებ, ქორწილი, ბანკეტი, კორპორატიული წვეულება. რეკლამების გადაღების პროცესშიც ვიყავი ჩართული და პერსონალურ ფოტოგრაფადაც მიმუშავია. ჩემი ძირითადი შემოსავლის წყარო ეს არის. კორონავირუსით გამოწვეული შეზღუდვებით დიდი დარტყმა მივიღეთ. მარტო ივნისის თვეში 5000 ლარი ვიზარალე. მთავრობის მოგდებული 300 ლარი თითქოს შველოდეს რამეს. აქ, ლაპარაკია ბევრად დიდ ზარალზე. კორონავირუსამდე შეკვეთების რაოდენობა ძალიან ბევრი იყო, მიუხედავად იმისა, რომ სფერო ძალიან დიდია და დიდი კონკურეციაა, მოთხოვნა ყოველთვის იყო. ბევრ ფოტოგრაფს ჰყავდა დამკვეთი და მომხმარებელიც გადახდისუნარიანი იყო. შეზღუდვების გამო, 10 სექტემბრის შეზღუდვებს ვგულისხმობ, არც 50 და 100 კაციანი ქორწილი აღარ შეიძლებოდა და რა მუშაობა იქნება. მეტროც დახურონ და ტრანსპორტიც გააჩერონ მაშინ. სამომავლოდ არ ვიცი რა იქნება, სანამ კორონას ამბები არ მოგვარდება არაფერი შეიცვლება სავარაუდოდ,“ – გვეუბნება ფოტოგრაფი ლევან ხარაშვილი.

კორონავირუსის გავრცელების პრევენციის მიზნით გატარებულმა ღონისძიებებმა, ბევრი ადამიანი დატოვა შემოსავლის გარეშე. ამ ყველაფრის ფონზე კი საქართველოს მთავრობის ანტიკრიზისული გეგმის თანახმად არაფორმალურ სექტორში თვითდასაქმებულთა დასახმარებლად გამოყოფილი ერთჯერადი, 300 ლარიანი დახმარება 250 000-მდე მოქალაქემ მიიღო.

ფოტო: გიორგი მაკარაშვილი

ია კვარაცხელია

• 

გარემოს დაბინძურება, რაც არუნდა გასაკვირი იყოს 21-ე საუკუნეშიც მუდმივად განხილვად თემას წარმოადგენს. იგი ერთ-ერთია იმ პრობლემათა შორის, რომელსაც საქართველოში არასათანადო ყურადღება ექცევა. დაბინძურება გარემოსათვის ერთ-ერთი მთავარი საფრთხის შემცველია და ამ პრობლემის აქტუალურობა ქვეყნებში მუდამ იზრდება. დანაგვიანება ძალიან ცუდად მოქმედებს გარემოზე, იგი აბინძურებს ჰაერს, ნარჩენებიდან სუნისა და მავნე ნივთიერებების გამოყოფის შედეგად. ეს კი ფლორასა და ფაუნას უდიდესი საფრთხის წინაშე აყენებს. დაბინძურებულმა გარემომ შესაძლოა ხელი შეუწყოს უამრავი დაავადების წარმოშობას. 2015 წლის იანვრიდან საქართველოში სახელმწიფოს მიერ სანქციებია შემოღებული და გარემოს დაბინძურება კანონით დასჯადია. ჯარიმის ოდენობა  50 ლარიდან იწყება. ძაღლის ან სხვა შინაური ცხოველის მცირე ოდენობის ფეკალური მასით ტერიტორიის დაბინძურება ისჯება 50 ლარის ოდენობით. „ნარჩენების მართვის კოდექსი”-ს თანახმად, ჯარიმდებიან იმ ავტოსატრანსპორტო საშუალებების მძღოლები და მგზავრებიც, რომლებიც ფანჯრიდან გადაყრიან სხვადასხვა სახის ნარჩენებს, არ აქვს მნიშვნელობა ეს იქნება კვების პროდუქტის ნარჩენები, სიგარეტის ნამწვი თუ სხვა, ჯარიმის ოდენობა გახლავთ 120 ლარი. საზოგადოებრივი ტრანსპორტის შემთხვევაში, ჯარიმდება სამართალდამრღვევი მგზავრი, კერძო ტრანსპორტის შემთხვევაში კი მძღოლი. 2კგ-მდე მუნიციპალური ნარჩენებით გარემოს დაბინძურების ჯარიმის ოდენობა 80 ლარს შეადგენს. იგივე ქმედება ჩადენილი შენობა-ნაგებობიდან კი 100 ლარს წარმოადგენს. 2კგ-ზე მეტი მუნიციპალური ნარჩენით გარემოს დაბინძურება-150 ლარით ჯარიმდება; იგივე ქმედება ჩადენილი შენობა-ნაგებობიდან-კი  500 ლარით. აღსანიშნია ის ფაქტი, რომ არსებული რეგულაციების თანდათან გამკაცრებაზე საუბარიც კი მიმდინარეობს.

არსებული რეგულაციები მოსახლეობის უმრავლესობსთვის მხოლოდ ქაღალდზეა დაწერილი. და კანონსაც იგნორირებასუკეთებს. „როდესაც გარშემო ვხედავ დანაგვიანებულ ტერიტორიებს, სადაც დიდად არც კანონი მოქმედებს და არც სანქციები, ვხვდები, რომ ელემენტარული საღეჭი რეზინის მიწაზე დაგდების გამო, არავინ დამაჯარიმებს, სწორედ ამიტომ არ ვთვლი თავს ვალდებულად სანაგვე ურნაში ჩავყარო წვრილმანი ნარჩენები,”- აღნიშნა 17 წლის აბიტურიენტმა გვანცა მაისურაძემ.  საყოფაცხოვრებო ნარჩენების დიდი რაოდენობა თბილისის მეტროსადგურებსა და დასასვენებელი სკვერების ტერიტორიებზეც გვხვდება.

„ყოველდღე ქუჩაში უამრავ ადამიანთან მიწევს ურთიერთობა, რადგან უკვე წლებია მეტროსადგურის წინ ყვავილებს ვყიდი. შესაბამისად ნებსით თუ უნებლიედ თითქმის ყველა გამვლელის ქცევას ვაკვირდები. გარემოს დაბინძურება ერთ-ერთი უდიდესი პრობლემაა. ადამიანს გათვითცნობიერებული უნდა ჰქონდეს ის, რომ გარემოზე ზრუნვა ჩვენი, თითოეული მოქალაქის ვალია და ეს რაც შეიძლება პატარა ასაკიდან უნდა ისწავლონ. შემიძლია თამამდ ვთქვა, რომ ჩემს ცხოვრებაში არასდროს უმნიშვნელო, რამითაც კი, თუნდაც ავტობუსის ბილეთითაც  კი არ დამიბინძურებია  გარემო,“ – აღნიშნა ყვავილების გამყიდველმა 60 წლის მაყვალა სანიკიძემ.

კაცობრიობის მიერ წარმოქმნილი ნარჩენების რაოდენობა, გარემოსათვის სერიოზულ საშიშროებას წარმოადგენს. გარემოს დამცველების დასკვნით, ჩვენ მიერ მოხმარებული პლასტმასის ნარჩენები ყოველწლიურად 1 მილიონი ზღვის ფრინველის, სელაპის, ვეშაპისა და სხვა ზღვის ძუძუმწოვრების დაღუპვის მიზეზი ხდება.

„ყოველდღიურად უამრავ უპასუხისმგებლო ადამიანს ვხვდები, რომელიც ვერ აცნობიერებს თუ რამდენად დიდი საფრთხის წინაშე აყენებს გარემოს დაბინძურების შედეგად. „მეეზოვე“ გახლავართ და უკვე წლებია ყოველდღე ძალიან ადრე ვდგები, შვილო, დაბინძურებული ქალაქი, რომ დავასუფთავო, რადგან მიმაჩნია, რომ გარემოზე ზრუნვა ჩემი პასუხისმგებლობაა, ისევე როგორც, ნებისმიერი ადამიანის, ვინც აქ ცხოვრობს. ამას უკვე წლებია ვაკეთებ და ამ ხნის განმავლობაში, უამრავი შეგნების ადამიანს შევხვდი. ჩემი გადმოსახედიდან მინდა აღვნიშნო, რომ ახალგაზრდები უფრო ჩართულები არიან, უფრო მეტად აინტერესებთ და აღელვებთ ეს თემა, რაც ძალიან მახარებს”, – აღნიშნა ასაკოვანმა მეეზოვემ ავთომ, რომელიც ყოველ დღე ასუფთავებს სხვების მიერ დაბინძურებულ ღრმა-ღელის მიმდებარე ტერიტორიას თბილისში.

გარემოზე ზრუნვა თითოეული ადამიანის პასუხისმგებლობაა, რაღა თქმა უნდა, ძალიან მნიშვნელოვანია ამ თემასთან დაკავშირებით მოსახლეობის აზრი.

„უამრავი ადამიანი ვერ იაზრებს, ან არასწორად აფასებს საკუთარი ქმედებით გარემოს დაბინძურების უარყოფით შედეგებს და მიაჩნიათ, რომ მათი ქცევა გავლენას არ ახდენს გარემოს მდგომარეობის შედეგზე. ადამიანებს სიზარმაცისა და დაუდევრობის გამო, დანაგვიანება ჩვევად ექცათ. ერთ-ერთი თანდართული პრობლემა საზოგადოებრივ ადგილებზე ზრუნვის პასუხისმგებლობის ნაკლებობაა. მიმაჩნია, რომ გარემოზე ზრუნვა თითოეული ადამიანის მოქალაქეობრივი პასუხისმგებლობაა, და ყველამ ჩვენს თავზე უნდა ავიღოთ ეს პასუხისმგებლობა,“ – გვეუბნება  27 წლის პედაგოგი, მარიამ ამირხანაშვილი.

„მიმაჩნია, რომ დაბინძურებულ გარემოზე თითოეული ადამიანი ვართ პასუხისმგებლები. ჩვენ უნდა მოვუფრთხილდეთ და მოვუაროთ იმ გარემოს, სადაც ვცხოვრობთ. მოხარული ვიქნები თუ ჩატარდება წამახალისებელი აქციები, იმისთვის რომ დასუფთავება და გარემოს დაცვა უფრო ჩაგვიჯდეს გონებაში, როგორც ზრდასრულ ისე მოზარდ თაობას. ასევე მთავრობამაც უნდა შეუწყოს ხელი ამ ყველაფერს და მიმაჩნია რომ თუ მკაცრად გაკონტროლდება უფრო ნაკლებად დაბინძურდება,“ – გვეუბნება მეოთხე კურსის სტუდენტი სალომე ჯიჯელავა.

საქართველოში, სულ 63 ნაგავსაყრელია, სადაც მხოლოდ ორია სანიტარული ნაგავსაყრელი, რომლებიც საერთაშორისო სტანდარტებს შეესაბამება. აგრეთვე ამათ გარდა უამრავი უკანონო ნაგავსაყრელი არსებობს, სადაც სტანდარტებზე საუბარიც კი ზედმეტია. საქართველოს მაღალმთიანი რეგიონების მოსახლეობა საყოფაცხოვრებო ნარჩენებს ხევებსა, ზოგჯერ მდინარეებშიც კი ყრის. ხშირად, რადგან ადამიანებისათვის არ არის ხელმისაწვდომი ნარჩენებისათვის განკუთვნილი მომსახურება და ობიექტები, ისინი საცხოვრებელი ადგილებიდან იშორებენ ნარჩენებს და მათთვის ხელმისაწვდომ ნებისმიერ ადგილას ყრიან, სწორედ ასე წარმოიქმნება სტიქიური ნარჩენები.

საყოფაცხოვრებო ნარჩენების წინააღმდეგ ბრძოლის უამრავი არასამთავრობო ორგანიზაცია არსებობს საქართველოში, ერთ-ერთი CENN არასამთავრობო რეგიონული ორგანიზაცია გახლავთ, რომელიც 1998 წლიდან  აქტიურად მუშაობს ადგილობრივ თემებთან და რეგიონის სახელმწიფოებთან განვითარების მწვანე მიმართულებების დანერგვის მიზნით. არსებული ორგანიზაცია ეხმარება საზოგადოებრივ და კერძო სექტორს, მთავრობასა და ადგილობრივ თემებს მათ წინაშე არსებული გარემოსდაცვითი პრობლემების თანამედროვე და ეფექტიანი გზებით მოგვარებაში, წარმატებული და კონკურენტუნარიანი გარემოსდაცვითი სოციალური აქტივობების განხორციელებასა და რესურსების ეფექტიან მართვაში.

„მე წარმოვადგენ ა/ო სენს/http://cenn.org, რომელიც 2014 წლიდან 2020 მარტის პერიოდში, USAID-ის ფინანსური მხარდაჭერით, აქტიურად მუშაობდა ნარჩენების მართვის საკითხებზე  ქ. თბილისში, აჭარაში, კახეთში და შიდა ქართლში. პროექტი მიზნად ისახავდა ნარჩენების მდგრადი მართვის პრინციპების დანერგვის ხელშეწყობას ქვეყანაში, როგორც საკანონმდებლო დონეზე შესაბამისი პოლიტიკის დოკუმენტების შემუშავების, ისე კერძო სექტორსა და საზოგადოებთან აქტიური მუშაობით. საკანონმდებლო დონეზე შესაბამისი პოლიტიკის დოკუმენტების შემუშავების პროცესში პროექტი მჭიდროდ თანამშრომლობდა საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროსთან, დაეხმარა სამინისტროს რიგი საკანონმდებლო აქტების მომზადებაში, რომლებიც ასოცირების ხელშეკრულებით, ნარჩენების მართვის ეროვნული სტრატეგიითა და სამოქმედო გეგმით იყო გაწერილი. დავეხმარეთ სამიზნე რეგიონების მუნიციპალიტეტებს ნარჩენების მართვის  მუნიციპალური გეგმების შემუშავებაში და ასევე, გვქონდა მიმართული აქტივობები ამ გეგმების განსახორციელებლად (საუბარია შესაბამის ტრენინგებზე, არალეგალური ნაგავსაყრელების დახურვაზე და ა.შ.). აქტიურად ვმუშაობდით საზოგადოებასთან სხვადასხვა კამპანიებისა და მედია დაფარვის გზით, გვქონდა საინტერესო კამპანიები სკოლებში და ა.შ. საკმაოდ მრავალფეროვანი იყო იმ აქტივობების ჩამონათვალი, რომლებიც პროექტმა განახორციელა.მათ შორის აღსანიშნავია, ალბათ ასევე მუშაობა ნარჩენების გადამმუშავებლ კერძო სექტორთან, საუბარია სხვდასხვა ტიპის ტექნიკურ დახმარებაზე, რომელიც გაეწია კომპანიებს, ასევე, გვქონდა საგრანტო კომპონენტი, რომელიც ფარგლებში გადამამუშავებულ კომპანიებს გადავეცით თანამედროვე მოწყობილობები საწარმოო ხაზის გაუმჯობესების და გადამუშავების სიმძლავრეების გაუმჯობესების მიზნით. ჩამოყალიბდა ნარჩენების გადამამუშავებელი საწარმოების ასოციაცია, რომელიც სექტორის ინტერესების ლობირებას ახდენს სხვადასხვა დონეზე. და ასევე, ერთ-ერთი მნიშნველოვანი მიღწევა იყო ქ. თბილისში და აჭარაში სეპარირებული ნარჩენების შეგროვების ობიექტების/სტენდების შექმნა, სადაც მოსახლეობას აქვს შესაძლებლობა მიიტანოს დახარისხებული ქაღალდის, პლასტმასას, მეტალისა და შუშის ნარჩენები, მათი შემდგომში გადამუშავების მიზნით. 2020 წლის აგვისტომდე ამ სტენდებს ემსახურებოდა კერძო კომპანია შპს სუფთა სამყარო, რომელსაც გაქონდა ნარჩენები, ახდენდა მათ შედმეგ დახარისხებას და აწვდიდა შეგროვებულ ნარჩენებს გადამამუშავებელ კომპანიებს ან საქართველოში ან ქვეყნის გარეთ, ფასიდან ან ბაზარზე არსებული სიტუაციიდან გამომდინარე.  ამ ეტაპზე ქ. თბილისში  არსებული სტენდები მართვისთვის გადაეცა შპს თბილსერვისს, ძალიან კომპლექსური და მასშტაბური პროექტი იყო. გარემოს საყოფაცხოვრებო ნარჩენებით დაბინძურება საკმაოდ გლობალური პრობლემაა, რომელიც საჭიროებს დაუყოვნებლივ და ეფექტიან რეაგირებას და ქმედებებს. აუცილებელია აქტივობების დაგეგმვა და  განხორციელება, როგორც პოლიტიკის დონეზე, შესაბამისი საკანონმდებლო დოკუმენტების შემუშავება, ისე აქტიური მუშაობა ამ დოკუმენტების მოთხოვნების და პრიორიტეტების გასატარებლად. ძალიან მნიშვნელოვანია ამ პროცესში კერძო სექტორის და განსაკუთრებით, მწარმოებლების ჩართვა, რადგან წარმოების როგორც პროცესის, ისე პროდუქციის ტიპის, მისი შეფუთვის კუთხით აქტიური ნაბიჯებია გადასადგმელი, რომ ნაკლები ნარჩენის გენერირება ხდებოდეს როგორც წარმოების პროცესში, ისე პოსტ მოხმარების ეტაპზე. ცირკულარული ეკონომიკის პრინციპების დანერგვა და განხორციელება ეკონომიკაში, საზოგადოების განათლებასთან ერთად აღნიშნულ საკითხზე ვფიქრობ მნიშნველოვანი გამოსავალია ამ პრობლემასთან საბრძოლველად, რომელიც უარყოფითად აისახება, როგორც გარემოზე, ისე ადამიანის ჯანმრთელობაზე. არსებული პრობლემის აღმოსაფხვრელად შესაბამისი საკანონმდებლო ბაზის შემუშავება მნიშნველოვანია, მის აღსრულებასთან ერთად და ასევე, საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება, შესაბამისი ქცევითი ცვლილებების დანერგვის ხელშეწყობა. მნიშნველოვანია შესაბამისი საკანონმდებლო ბაზის მოთხოვნების აღსრულებაზე მკაცრი მონიტორინგი და როგორც ადრე აღვნიშნე, კერძო სექტორთან მუშაობა, რათა მოხდეს როგორც წარმოების ციკლის ცვლილება, ფიქრის დაწყება მაინც, და გადამუშავების ხელშეწყობა. მინდა აღვნიშნო, რომ დღეს, საქართველოში, ბევრად უკეთესო მდგომარეობაა, ვიდრე იყო მაგალითად 2014 წელს, თუმცა კიდევ ბევრია გასაკეთებელი, რაც მთავარია საზოგადოებაში ჩნდება მოთხოვნა სუფთა გარემოზე, ადამიანებმა აქტიური ფიქრი დაიწყეს როგორ შეამცირონ ნარჩენები,”- აღნიშნა არასამთავრობო რეგიონული ორგანიზაციის CENN-ის წარმომადგენელმა, ნანა თევზაძემ.

მეცნიერთა გათვლებით, 2050 წლისათვის ოკეანეებში თევზე მეტი პლასტმასი იქნება. მოსალოდნელი რეალობის თავიდან ასაცილებლად კი საჭიროა თითოეული ადამიანის ჩართულობა და საკუთარ თავზე პასუხისმგებლობის აღება.

ჭიათურის, სოფელ ითხვისში ნანული წერეთლის სახელი ყველამ იცის. 79 წლის ნანული, 30 წელზე მეტია მუსიკის გაკვეთილებს მოსწავლეებს სრულიად უსასყიდლოდ უტარებს.

ფანდურგადაკიდებული და ენერგიით სავსე ნანული მასწის დანახვა მოსწავლეებს ყველაზე მეტად უხარიათ, ზოგჯერ მეცადინეობის ხათრით,შესვენებებზე უარს ამბობენ.

პანდემიის პირობებში კი საკლასო ოთახიდან გამოსული ხმა, გულს სულ სხვანაირად უხარია. თან ეს ხმა თუ კარგად შესრულებული სიმღერაა, მით უმეტეს.

მოსწავლეების წინაშე საპატიო ,,ვალის“ მოხდით შემდეგ სახლში დაგვპატიჟა. იქ მისულებს მისი ძაღლი ბუხჩო გამოგვეგება.

დაცლილ სოფელში სტუმრის დანახვა ისე გაუხარდა, ერთიც არ დაუყეფია. სახლში პატარა მეურნეობა აქვს, უვლის და თავსაც ირთობს. იმერული შენი ჭირიმე, შენ გენაცვალეთი რომ გაგვიმასპინძლდა, თავისი ფანდური მოიმარჯვა, ძველი სატრფიალო სიმღერები გვიმღერა. გაიხსენა, აუდიტორიამოკლებულმა შინაურ პირუტყვს როგორ დაუმღერა ეს სიმღერები და სიცილით დააყოლა, ნეტა დაგენახათ როგორი გაყუჩებული მისმენდნენო.

ამ შემოდგომას ჯანმრთელობამ შეახსენა თავი, საყვარელი ფანდურის გაყიდვა მოუწია მკურნალობის ხარჯების დასაფარად, – „სული ლამის გავაყოლე ჩემი ფანდური რომ წაიღესო.“

სკოლის მასწავლებლებმა თანხა აუგროვეს და ახალი ფანდური უყიდეს. საჩუქარმა ბოლომდე გამოაკეთა და უწინდებური ენერგიით აავსო. ხანდახან წამოსცდება-ხოლმე, – „დავბერდი, აღარ შემიძლია უკვეო.“

კეთილი სურვილებით გამოგვაცილა, თბილ ღუმელთან მოკალათებულ ბუხჩოს გვერდით მიუჯდა და მომდევნო დღისთვის მოსწავლეების სავარჯიშო სიმღერების აწყობას შეუდგა.

ფოტო და ტექსტი შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტის სოციალურ, ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა და განათლების ფაკულტეტის მეოთხე კურსის სტუდენტის ია იაკობაშვილის.

ნანიკო დავითაშვილი

6 ნოემბერს, გლობალური შეთანხმების საქართველოს ქსელის ორგანიზებით (GCNG) „კორპორაციული პასუხისმგებლობის ჯილდო 2020 გაიმართა”. გასული წლებისგან განსხვავებით, პანდემიის გამო, დაჯილდოება ვირტუალურ ფორმატში წარიმართა. ღონისძიების მიზანია ხელი შეუწყოს პასუხისმგებლიან ბიზნეს ქმედებას და ბიზნესის გააქტიურებას მდგრადი განვითარების მიზნების მხარდასაჭერად.

პროექტის ფარგლებში წარდგენილი იყო რამდენიმე ნომინაცია: „ხარისხიანი განათლება“, „პარტნიორობა მდგრადი განვითარებისთვის“, „SDG პიონერი“, „მდგრადი მოხმარება და წარმოება“, „მედია პასუხისმგებლიანი ბიზესისთვის“, „მრეწველობა, ინოვაცია და ინფრასტრუქტურა“, „ღირსეული სამუშაო“ და „ეკონომიკური ზრდა და სიღარიბის აღმოფხვრა“.

ნომინაციებში გამარჯვებულები შემდეგნაირად გადანაწილდნენ:

,,ხარისხიანი განათლება” გამარჯვებულია Silknet სილქნეტი.

„პარტნიორობა მდგრადი განვითარებისთვი“ გამარჯვებულები არიან HG, კეთილდღეობისა და განვითარების ცენტრი და „უკეთესი მომავლისთვის“.

SDG პიონერი გახდა ვალერი ჩეხერია.

„მდგრადი მოხმარება და წარმოების“ გამარჯვებულია – კრისტალი.

„მრეწველობა, ინოვაცია და ინფრასტრუქტურა“ გამარჯვებულია ალდაგი Aldagi.

ნომინაციაში „ღირსეული სამუშაო და ეკონომიკური ზრდა“ გამარჯვებულია“ ეფეს საქართველო“.

კატეგორიაში „სიღარიბის აღმოფხვრა“ გამარჯვებულია აჭარა ჯგუფი Adjara Group.

„მედია პასუხისმგებლიანი ბიზნესისთვის“ გამარჯვებულები არიან: პორტალი „ეკოფაქტიდან“ ოლიკო ცისკარიშვილი და ეკა გაზდელიანი, რომელმაც წელს პირველად მიიღო მონაწილეობა კონკურსში. ეს ჯილდო ჩემთვის მნიშვნელოვანია, როგორც კარიერულად, ასევე ბიზნესთან ურთიერთობის თვალსაზრისით – ჩემი საქმიანობიდან გამომდინარე, ბიზნესთან ხშირი კომუნიკაცია მიწევს და მათი მხრიდან ნდობის ფაქტორიც გაიზრდება. მიხარია, რომ გადმომეცა ეს ჯილდო, ვინაიდან კორპორაციული პასუხისმგებლობა მეტ-ნაკლებად ახალი ხილია ქვეყანაში და მოხარული ვარ რომ მის პოპულაროზაციაში მცირედი წვლილი მეც მიმიძღვის,“ – ამბობს ჟურნალისტი ეკა გაზდელიანი.

რაც შეეხება კონკურსში გამარჯვებულ მედიამასალებს ექსპერტებისა და ჟიურის  დასკვნით: „სააგანტო „ეკოფაქტისთვის“ მომზადებულ სტატიაში, ოლიკო ცისკარიშვილი საუბრობს კორპორაციულ პასუხისმგებლობის ისტორიაზე, დასავლურ სტანდარტებსა და საქართველოში დანერგილ პრაქტიკაზე. სხვადასხვა მსხვილი ბიზნესის წარმომადგენლებთან ინტერვიუების საფუძველზე, ჟურნალისტი მათ კორპორაციულ მდგრადობის სფეროში მოპოვებილ გამოცდილებას გვიზიარებს. სტატია გვთავაზობს მრავალფეროვან სტატისტიკას საქართველოში კორპორაციული პასუხისმგებლობის სტანდარტების დანერგვასა და ბიზნესების ამ სფეროში პროგრესის შესახებ. ჟურნალისტის მიზანია დაგვანახოს როგორ ვითარდება კორპორაციული მდგრადობა საქართველოში და რა რეფორმებია აუცილებელი გრძელვადიანი ცვლილების შესაქმნელად.“

რაც შეეხება მეორე მედიამასალას, მასზე წერენ, რომ „გადაცემა „ბიზნესპარტნიორებისთვის“ მომზადებულ სიუჟეტში, ეკა გაზდელიანი ქართული კომპანიების მიერ კორპორაციული მდგრადობის ფარგლებში განხორციელებულ პროექტებს გვაცნობს. სიუჟეტი გვაცნობს სათამაშოების კომპანია „ჩიკატაისა“ და WWF Georgia-ს ერთობლივ“ პროექტს საქართველოში ქურციკების კონსერვაციისთვის. კომპანია „ჯინვენტორის“ ეკომეგობრულ დამტენს, რომლის გაყიდვებიდან შემოსული თანხა პოლიეთილენის ნარჩენებისგან ბუნების დასუფთავებას ხმარდება; ბიზნეს-საკონსულტაციო კომპანია „ვისითის“ პროექტს მცირე ბიზნესების ხელშესაწყობად და „კრისტალის“ პროექტებს ინკლუზიური განვითარების, ბუნების დაცვისა და ქალთა გაძლიერების მიმართულებით. სიუჟეტის მიზანია ხაზი გაუსვას კორპორაციული მდგრადობის სარგებელს, როგორც თავად ბიზნესების, ისე საზოგადოებისთვის.“

გლობალური შეთანხმების საქართველოს ქსელის აღმასრულებელი დირექტორის, სალომე ზურაბიშვილის განცხადებით, აღნიშნული ღონისძიება ხელს უწყობს საქართველოში ეკონომიკურ, სოციალურ განვითარებასა და ბიზნესის ჩართულობას ამ პროცესში. ბიზნესის კონტრიბუცია მნიშვნელოვანია, როგორც ქვეყნისთვის, ასევე თავად ბიზნესისთვის.

„კორპორაციული პასუხისმგებლობის ჯილდოს“ დაჯილდოების ცერემონია წელს მესამედ ჩატარდა. გლობალური შეთანხმების საქართველოს ქსელი 2016 წელს დაარსდა და მისი წევრები კომპანიები, ბიზნეს ასოციაციები, არასამთავრობო ორგანიზაციები, საგანმანათლებლო/აკადემიური დაწესებულებები არიან.

გაეროს გლობალური შეთანხმება არის მსოფლიოში ყველაზე დიდი კორპორაციული მდგრადობის ინიციატივა, რომლის ხედვა ხალხისთვის, საზოგადოებისა და ბაზრისთვის სასარგებლო, მდგრადი და ინკლუზიური გლობალური ეკონომიკის შექმნაა.

ქსელის მისიაა საქართველოში გლობალური შეთანხმების ათი პრინციპის მხარდაჭერა, ასევე გაეროს მდგრადი განვითარების მიზნების განხორციელებაში წვლილის შეტანა.

ოლიკო ცისკარიშვილი

• 

ნისლი წვებოდა მთიდან ხინოწმინდაზე, როდესაც უსაშველოდ გრძელი გზის დასასრულისკენ მივდიდოდით. გრძელი ცუდი ნათქვამია, უფრო მოუწესრიგებელი, რადგან 48 კილომეტრის გავლას, არც მეტი არც ნაკლები ხუთ საათზე მეტი მოვანდომეთ. „ეს გზა რომ ყოფილიყო, განა ჩემი წინაპრები იმ სამოთხიდან წამოვიდოდნენო,“ – გვეუბნება მოგვიანებით ტაქსის მძღოლი ქობულეთში, როცა გაიგო, რომ ხინოწმინდაში ვიყავით. თუმცა ადგილობრივებმა გვითხრეს, რომ გზის რეაბილიტაციის გეგმა უკვე შედგენილია და იმედოვნებენ, რომ გზა ხინოწმინდამდე გაკეთდება.

ლომა ისევ შემოგვეგება, ისევ ნაომარი დათვებთან და მგლებთან. თავზე იარები ისევ ეტყობა და მარცხენა თვალიც ვერ აქვს ჯანმრთელად. მის იმედად არიან-ხოლმე იქაურები. ლომა იცავს. ჩამომიცუცქდა გვერდით და ნაღვლიანი თვალებით შემომყურებდა, ის ერთადერთი ძაღლია დედამიწაზე, რომლისაც არ მეშინია და როცა ჩემსკენ მოდის, ვიცი რომ ცუდს  არაფერს დამმართებს.

• 

• 

კინტრიშის დაცულ ტერიტორია, სულ რაღაც ოციოდე კილომეტრზეა განლაგებული კურორტ ქობულეთიდან. მის შემადგენლობაში შედის 1959 წელს დაარსებული კინტრიშის ნაკრძალი და კინტრიშის დაცული ლანდშაფტი, რომელიც 2007 წელს დაარსდა. კინტრიშის დაცული ტერიტორიები აჭარაში, თბილისიდან 360 კილომეტრში, მდინარე კინტრიშის თვალწარმტაც ხეობაში და სოფელ ცხემლოვანსა და ხინოს მთის შუაა მოქცეული. კინტრიშის დაცული ტერიტორიების ქვემო საზღვარი ზღვის დონიდან 250-300 მეტრზე გადის. შავ ზღვას და აჭარა-იმერეთის მთათა სისტემას შორის არის მოქცეული.

ეს მთები ზღვის ტენიან ჰაერს აკავებს და კინტრიშის უაღრესად ტენიან ჰავას განსაზღვრავს. მთელი წლის განმავლობაში, თითქმის იმდენივე ნალექი მოდის (3000 მმ), რამდენიც აჭარის ზღვის სანაპიროზე. აგვისტოს საშუალო ტემპერატურა +24 გრადუსი, ხოლო იანვრის +4 გრადუსია.

• 

ნაკრძალის წყლის მთავარი არტერია – მდინარე კინტრიში, რომლის სიგრძე 45 კილომეტრია, სათავეს ხინოს მთიდან იღებს და კურორტ ქობულეთის სიახლოვეს შავ ზღვაში ჩაედინება. დანარჩენი მდინარეები და ღელეებია: ხეკნარა, პერანგა, მამედაღი, დიდღელე, მისანათის ღელე, რომელზეც 30 მეტრიანი თვალწარმტაცი ჩანჩქერია, ბოლქვაძეების ღელე და ჩრდილა – ორსაფეხურიანი 70 მეტრის სიმაღლე წყალვარდნილით სწორედ კინტრიშის შენაკადებს წარმოადგენს. მაღლა მთებში 2200 მეტრის სიმაღლეზე განლაგებულია ორი პატარა ტბა – თბიყელი და სიძერძალი, რომელთა ფართობი 1,5 ჰექტარს არ აღემატება. აქედან პირველი ტბა უშუალოდ ნაკრძალის ტერიტორიაზეა განლაგებული, მეორე კი – მის საზღვრებს გარეთ. ნაკრძალში ხშირადაა დათვი, მგელი ტურა. ტურისტებისთვის, ყველაზე კარგი პერიოდი ნაკრძალის მოსანახულებლად ივნისი-აგვისტოა. ჩვენ გაგვიმართლა, კარგი ამინდი იყო და შევუდექით კინჩხის დაცული ტერიტორიების გზას.

გზად სოფელ ხინოშიც შევჩერდით, სადაც ადრე 600-მდე ოჯახი ცხოვრობდა, ამჟამად შვიდი ოჯახია შემორჩენილი. უმთავრესად 70 წელს გადაცილებული კაცები. ისინი არ ტოვებენ ნაკრძალს და მარტო აგრძელებენ ცხოვრებას.

• 

სოფელში ძირითადად ცხოვრობს სამი კომლი, დანარჩენები აქ, მხოლოდ 9 თვე ცხოვრობენ. კინტრიშში უგზოობასთან ერთად, უსინათლობასადა კომუკინაციის არქონასაც უჩივიან. ამ ადგილებში არც ტელეფონი იჭერს და არც ინტერნეტი. ჩვენც შესაბამისად, მთელი დღის განმავლობაში არ გვქონდ აგარესამყაროსთან კომუნიკაცია. ამ ადგილებში არც მაღაზიაა და არც პირველადი სამედიცინო დახმარების სერვისები.

• 

• 

ადგილობრივები ამბობენ, რომ ტურიზმის განვითარებისთვის სერიოზული ტერიტორიაა. ტურისტებს აინტერესებთ. თუმცა ინფრასტრუქტურა სერიოზულად გასამართია. უფრო ზევით, ხინოსწმინდის ეკლესიისკენ მიმავალს კინტრიშის დაცული ტერიტორიებზე, თამარის ხიდთან, აშენებენ მოგზაურებისთვის მოსასვენებლებს, უკვე მზადაა ოთხი კოტეჯი და ექვსამდე ოთახი.

• 

დიდვაკეში, დაღლილებს მოხარშული სიმინდით გვიმასპინძლდებიან. ლაზიშვილი ნოდარი, ანთაძე ნუგზარი და მამუდი ანთაძე ქიბულეთიდან ხშირად სტუმრობენ დიდვაკეს.

• 

რამდენიმე მეტრში კიდევ ერთ სახლში ჩქეფს სიცოცხლე, დიდვაკელი 88 წლის შოთა ათაბაგი პაპა შარშან გავიცანი, გზად სიმღერა შემოგვესმა, ისეთი ომახიანი, გეგონებოდა რამდენიმე კაცი მღეროდა და ბანსაც აძლევდნენ მთები… ოღროჩოღრო გზებისგან დაღლილები წყლის დასალევად შევჩერდით და ისე გავოცდით, რომ თურმე რამოდენიმე კი არა,  ერთი კაცი მღეროდა, ომახიანად და ლამაზად. წელს მეუღლე მერიკოსან ერთადაა მთაში და ცოტა ხანში ისევ ბარად აპირებენ ჩასვლას. შარშან უამრავი სკა ქონდა ეზოში და ფუტკარსაც დაფუსფუსებდა მიწასთან ერთად, წელს შემოგვჩივლა – დათვმა გამინადგურა სკებიო. ჩამობარბაცდება თურმე დათვი, სამი-ოთხი ფიჭის ამოღებას მოასწრებს და გარბის, რადგან გაბრაზებული ფუტკრები მეტის აღების საშუალებას არ აძლებენ… გზებზე წყლით სავსე ბოთლებიც კიდია, ადგილობრივებმა გვითხრეს დათვების შესაშინებლად არისო, ხეებზე ძრომიალისას ტოტებს ამტვრევენ და ამით ვაშინებთ-ხოლმეო…

• 

 უფრო ზევით კი ხინოწმინდა გვეგულება, მეექვსე საუკუნის ხინოწმინდის იოანე ნათლისმცემლის თავისკვეთის სახელობის სამონასტრო კომპლექსის მშენებლობა  აღდგენა-რესტავრაციაც უკვე დაწყებულია.

„გალავანი გაიწმინდება, საქართველოში ანალოგი არ აქვს ამ ტაძარს, მეექვსე საუკუნის ძეგლია, ყველაზე მიუვალი მონასტერია საქართველოში. თავად შენობა მეცხრე საუკუნისაა. ძეგლს ექვსი ტრაპეზი აქვს. ჯერ-ჯერობით გაიწმინდა ტერიტორია, იგეგმება არქეოლოგიური გათხრები. ხინოში, ერთდოულად 600 ბერი მოღვაწეობდა,“ – გვიყვება იღუმენი მამა ევდემოზი, რომელიც ორი წელი ხინოწმინდაში სრულიად მარტო ცხოვრობდა, ლომასა და კატა ბაგირასთან ერთად.

• 

წამოსვლის წინ, ამ წლის მარტში დაწერილი წერილი გადმომცა, რომლიდანაც ამონარიდებს შემოგთავაზებთ:

„ჩვენი, ხინოწმინდის მონასტერი ერთ-ერთი ყველაზე ძნელად მისადგომია საქართვლოში, მე-6 საუკუნეშია დაარსებული და მე-9 საუკუნიდან საეპისკოპო კათედრა იყო. ზამთარში უხვთოვლიანობის გამო, მიმოსვლა წყდებოდა გაზაფხულამდე, ეხლაც როცა ამ წერილს ვწერ, თოვს ჩვენთან. 20 კილომეტრის რადიუსში არავინ არ ცხოვრობს ამ ტყეში მონასტრის წევრების გარდა, არ არის დენი და არც ტექნიკური საშუალებები, საიდანაც შეიძლება „ახალი ამბები“ გაიგო… ჩვენი ერთადერთი კავშირი მაგთი ფაქსის ტელეფონია. დედამიწის სხვადასხვა კუთხეებიდან შემოსულმა ზარებმა და შეშფოთებული ახლობლების დამშვიდების სურვილმა განაპირობა ამ წერილის დაწერა…“ „რომ დავძლიოთ „პანიკური შიში“ სიკვდილისა და „კორონა ვირუსისა“, გვჭირდება  განწყობის შექმნა, – ამბობს წერილში მამა ევდემოზი, – ჩინეთიდან ამერიკამდე მანძილი დიდია, მაგრამ ამ ვირუსმა ამერიკამდეც „მიაღწია“. დისტანციური მანძილი კი არ დაგვიცავს, არამედ განწყობა და ელემენტარული ჰიგიენა. ეშმაკი ყოფს, ღმერთი აერთიანებს. ეს ვირუსი ცდილობს ჩვენ გაგვყოს. ბოროტმა „პანიკური შიშის“ ერთ აზრში გააერთიანა და დაყო ადამიანები, ეს ღვთის დაშვებით ხდება. გთხოვთ, სიყვარულით გავერთიანდეთ ერთი ბარძიმით, ერთი კოვზით, მტკიცე რწმენით ქრისტეში! ამენ!“

წერილის ბოლოში კი წერს: „აღდგომის ლიტურგია ხინოწმინდაში ძველი, მე-9 საუკუნის იოვანე ნათლისმცემლის თავის კვეთის ტაძარში აღვავლინეთ, აღდგომის მსახურების წინ, ტაძრის დალაგება-დასუფთავების დროს გამოგვიჩნდა, საკურთხევლის წინ, დაუმარხავი, არაბუნებრივი სიკვდილით, მოწამეობრივად გარდაცვლილი, დაუმარხავი ადამიანის გვამი. ნულოვანი ზედაპირიდან 15-20 სმ-ის სიღრმეში. ამ დროს შეგვეხმიანნენ და გვითხრეს, რომ იერუსალიმში ცეცხლი გადმოვიდა…. ფაქტიურად იმ ქვეყნიდან ჩვენმა წინაპრებმა ამ მიცვალებულის სახით აღდგომა მოგვილოცეს სასუფევლიდან და დროის მონაკვეთში ზუსტად მოხდა თანხვედრა ცეცხლის გადმოსვლიდან. დიდება უფალს!“

ამჟამად ნეშთი ისევ ტაძარშია და მას მინის საფარველი იცავს. იქვეა დასაფლავებული მე-18 საუკუნეში ოსმალებისგან წამებით დაღუპული ხინოწმინდელების ნეშთებიც.

• 

ბერებმა, რომლებიც ზამთარში სულ მარტო რჩებიან მიუვალ მთებში, თოვლსა და სიცივეში, ტრაპეზის გარეშე არ გამოგვიშვეს… უგემრიელესი ლობიოსა და ღვინის დაგემოვნების შემდეგ, შინისაკენ გზას გავუდექით. იმ იმედით, რომ მომავალ წელს ისევ მოვინახულებთ ხინოწმინდას. ტურსტებს კი ვურჩევ, ვინც ეკოტურიზმითაა დაინტერესებული, კინტრიშის დაცული ტერიტორიები თქვენთვისაა.

უფრო მეტი ფოტო კინტრიშის დაცული ტერიტორიებიდან შეგიძლიათ იხილოთ აქ: https://www.facebook.com/pg/Creativity-of-Oliko-Tsiskarishvili-101271034870431/photos/?tab=album&album_id=101611591503042

გიორგი მაკარაშვილი

• 

ადამიანები ოდიგანვე მოიხმარენ სხვადასხვა სახის წიაღისეულს. ქვანახშირი და ნავთობი იყო და დღემდე არის კაცობრიობის ძირითადი „მამოძრავებელი“ ენერგია, მაგრამ რადგან  მათი წარმოქმნა და მოხმარება ერთმანეთის პირდაპირპროპორციული არ არის, ჩნდება საჭიროება კაცობრიობამ გამონახოს ალტერნატიული საშუალებები, საუკეთესო ალტერნატივა კი განახლებადი ენერგიის წყაროებია. ეს შეიძლება იყოს მზის ენერგია, წყლის ენერგია, ქარის ენერგია და ა.შ. გარდა იმისა, რომ მათ დედამიწის არსებობის ბოლო წამამადე შეუძლიათ განახლება, ნავთობისა და ქვანახშირისგან, განსვავებით ბევრად უსაფრთხოა და ნაკლებად აბინძურებს გარემოს.

მსოფლიოს გარშემო განსაკუთრებულად ფართომასშტაბიანი გამოყენება ჰპოვა და დიდი პოპულარობით სარგებლობს მზის ენერგიის გამოყენება. არსებობს მზის ენერგიის გამოყენების აქტიური და პასიური მეთოდები. პასიური გამოყენება ენერგიის ათვისებისთვის რაიმე სპეციალური ტექნოლოგიების არსებობას არ გულისხმობს. მაგალითად, საცხოვრებელი სახლის სამხრეთისკენ მიმართული ფანჯრები დღის განმავლობაშიგანათების უკეთესი ხარისხის მიღებისთვის, სათბურები სითბოს შენარჩუნებისთვის და ა.შ. მზის ენერგიის პასიური გამოყენების ფორმებია. მზის აქტიური გამოყენება კი შესაბამისი ტექნოლოგიების დახმარებით არის შესაძლებელი, მათი დახმარებით მზის ენერგია თბურ ან ელექტროენერგიად გარდაიქმნება. ეს სპეციალური მოწყობილობებია: მზის კოლექტორი (მზის წყალგამაცხელებელი) და მზის ელექტროსადგური (მზისგან ელექტროენერგიის მიღების საშუალება).

რა პოტენციალი აქვს საქართველოში მზის ენერგიის გამოყენებას და რა ღონისძიებებს ატარებს სახელმწიფო განახლებადი ენერგიის პოპულარიზაციის თვალსაზრისი, ამის შესახებ საკითხით დაინტერესებულ ექსპერტ გია არაბიძეს გავესაუბრეთ.

„განახლებადი ენერგიის გამოყენების მნიშვნელობა ყოველწლიურად იზრდება. რამდენიმე წლის წინ, ალბათ ბევრი ვერ წარმოიდგენდა, რომ მზის ენერგია, ეს ერთი შეხედვით არაფრისმომცემი გამოსხივება დიდი სარგებლის მომტანი შეიძლება გამხდარიყო. დღეს, მსოფლიოში, 200 მილიონზე მეტი ოჯახი წყლის გასაცხელებლად მზის ენერგიას იყენებს. საქართველოს მზის ენერგიის გამოყენების თვალსაზრისით დიდი პოტენციალი აქვს, რადგან წელიწადის განმავლობაში დაახლოებით 270 დღე არის მზიანი რაც არის იმის გარანტი, რომ ჩვენ გვაქვს საშუალება დიდი რაოდენობით ელექტროენერგია სწორედ მზის ენერგიის საშუალებით მივიღოთ. ამის ხელშესაწყობად ჩვენ ქვეყანასში არსებობს სპეციალური პროგრამა, რომელიც მოქალაქეებს დაეხმარება განახლებადი ენერგიით მიღებული ელექტროენერგიის საერთო ქსელში ჩაბმაში და  საკუთარი დანახარჯის ანაზღაურების გარდა, შესაძლებელი იქნება დამატებითი შემოსავლის მიღებაც. ნეტოაღრიცხვის პროგრამა გულისხმობს, „ტრადიციული“ მრიცხველის შეცვლას, ახალი მრიცხველის საშუალებით შესაძლებელი იქნება აღირიცხოს თქვენს მიერ ქსელისთვის მიწოდებული ელექტროენერგია და ქსელიდან მიღებული. დადებითი ბალანსის შემთხვევაში, არ მოგიწევთ ელექტროენერგიის საფასურის გადახდა, პირიქით, ქსელის ოპერატორი ვალდებული იქნება წლის ბოლოს გადაგიხადოთ ჭარბად მიწოდებული ელ-ენერგიის საფასური. არაერთი დადებითი გარემოების მიუხედავად მზის ელექტროსადგურის მოწყობა დაკავშირებულია ხარჯებთან, რომლის ამაზღაურების საშუალებაც ბევრ ოჯახს არ აქვს. საქართველოს მაღალმთიან სოფლებში ძირითადად სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში ხდება ოჯახების უზრუნველყოფა შესაბამისი ინვენტარით.”

მზის ეგენრგიის გამოყენებამ არაერთი ადამიანის ცხოვრება შეცვალა და საქართველოს ისეთ რეგიონებში, სადაც ცენტრალური ელექტროენერგიის სისტემა არ არსებობს, ერთადერთი გამოსავალი მხოლოდ მზის ენერგიით მიღებული ელექტროენერგიის გამოყენებაა. საქართველოს ისტორიული მხარე და ერთ-ერთი პოპულარული ტურისტული დანიშნულების ადგილი ქვეყანაში ამ გამოცდილების თვალსაზრისითაც ცნობილია. სწორედ მზის ენერგიის გამოყენებით თუშეთში მოსახლეობას საშაუალება აქვს საცხოვრებელი პირობები გაიუმჯობესოს. ისტორიული მხარეში, მზის ენერგიის გამოყენების ისტორიის შესახებ, დამატებით დეტალების თუშეთის დაცული ტერიტორიების დირექტორი, ზაზა ლაგაზიძე გვიყვება:

“ეს ამბავი 2011 წელს დაიწყო და 2014 წელს დასრულდა. ჩეხეთის განვითარების ფონდის ფინანსური მხარდაჭერით, თუშეთში მიზნობრივ ჯგუფებს დაეხმარნენ, ისინი იყვნენ სასტუმროს მეპატრონეები, რომლებმაც მიიღეს განათება და წყლის გამაცხელებელი, ასევე იყვნენ ფერმერები, რომლებმაც მიიღეს განათება. რა თქმა უნდა, ამან კარგად იმუშავა მთლიანად რეგიონში და თუშეთში. იქ, სადაც არ არის ცენტრალური ელექტროენერგია ეს იყო ყველაზე ხელმისაწვდომი რამ. შემდგომ, როდესაც პროგრამა დამთავრდა, მზის ენერგიით ელექტროენერგიის მიღება კულტურად იქცა და უკვე თავად მოსახელობა ყიდულობდა საჭირო აპარატურას, „ლამფის“ ეპოქა ჩაბარდა წარსულს. ეს არის პრაქტიკაში გამოყენებადი და ეფექტური რამ, მაგრამ აქვს ერთი ნაკლიც, ამ ფოტოელემენტების არასწორად განთავსება აფუჭებს ისტორიული სოფლების ხედს, ამიტომ ამას ჭირდება გათვალისწინება, ისე უნდა დამონტაჟდეს რომ არ დაზიანდეს იერსახე. მზის ენერგიით ელექტროენერგიის მიღებამ ნავთისა და ლამპის ეპოქა წარსულს ჩააბარა და ხელმისაწვდომი გახადა უკვეთესი საყოფაცხოვრებო პირობები. შეიქმნა პირობები, როგორც მოსახლეობისთვის, ასევე ტურისტებისთვის,“ – ამბობს ზაზა ლაგაზიძე.

„მზის სახლის“ წარმომედგენელი კოტე კობახიძე  გვიყვება რა პრობლემებთანაა დაკავშირებული მზირე ზომის ელექტროსადგურის მოწყობა:

„იმ შემთხვევაში, თუ ოჯახის ყოველთვიური ელექტრო ენერგიის დანახარჯი საშუალოდ 50 ლარია, მათ დასჭრდებათ 2-3 კვტ-იანი მზის ელექტროსადგური იმისათვის, რომ სრულად ჩაანაცვლონ საერთო ქსელიდან მიღებული ელ. ენერგია. ამ ყველაფრის ურუნველყოფისთვის საჭირო სისტემის ღირებულება 3500 ევროა, მისი ექსპლუატაციის ვადა კი ათეულობით წელია. დაინტერესება, შეიძლება ითქვას, რომ თანაბარია როგორც მოსახლეობის, ასევე ბიზნესის მხრიდან, ბოლო 5 წელია რაც აქტიურად გაჩნდა მოთხოვნა მზის ელექტროსადგურებზე. მოსახლეობის მხრიდან ძირითადად მაღალმთიან სოფლებში ხდება სისტემების მონტაჟი. მოცულობის თვალსაზრისით ძირითადად 3-5 კვტ-იანი სისტემებით ხდება მათი უზრუნველყოფა, ბიზნესკომპანიების შემთხვევაში, კი მათი სისტემის მოცულობა ბევრად დიდია.” – ამბობს კოტე კობახიძე

განახლებადი ენერგიის გამოყენება და მნიშვნელობა ყოველწლიურად იზრდება. მზის ენერგიის გამოყენება კი უდაოდ მოწინავე ადგილზეა. ჰარვარდის უნივერსიტეტის უკანასკნელი კვლევების თანახმად, 2050 წლისთვის მსოფლიოს ნახევრის ელექტროენერგიით მომარაგება, სწორედ განახლებადი ენერგიის საშუალებით იქნება შესაძლებელი. დღეს, 100-ზე მეტ ქვეყანაში (აშშ, ჩინეთი, გერმანია, იაპონია, ინდოეთი, იტალია …) აქტიურად იყენებენ მზის ენერგიას და მათთვის პრიორიტეტი ენერგიის განახლებადი წყაროებია. როგორც ზემოთ ავღნიშნეთ, საქართველოს, ამ თვალსაზრისით, დიდი პოტენციალი აქვს. ერთჯერადი დანახარჯი გრძელვადიან პერსპექტივაში დიდი მოგების მომტანი შეიძლება იყოს და შესაძლებელია არა მხოლოდ ელექტროენერგიის ხარჯების შემცირება ან სრული დაფარვა, არამედ ქვეყნისთვის დამატებითი შემოსავლის მომტანიც შეიძლება გახდეს.