2020 წლის 28 ნოემბრიდან ქვეყანაში ახალი რეგულაციები ამოქმედდა. კორონა ვირუსმა დღევანდელი რეალობა შეცვალა. მთავრობის ახალი რეგულაციების მიხედვით, სხვა აკრძალვებთან ერთად, აიკრძალა ზამთრის კურორტებზე ტურისტების მიღებაც. წელს, პირველად უკანასკნელი წლების განმავლობაში საქართველოს ისეთ ადგილები, როგორიცაა ბაკურიანი და გუდაური ტურისტულად აქტიური უახლოეს პერიოდში აღარ იქნება. არ იმუშავებს სასტუმროები, საბაგიროები. რესტორნები მხოლოდ გატანის სერვისით ისარგებლებენ. ქართველ მოსახლეობას შეეძლება, რომ ბინა მხოლოდ კერძო მესაკუთრისგან იქირავონ.
ყველაზე მეტად ეს რეგულაცია სასტუმროებისა და საოჯახო სასტუმროების მფლობელებს შეეხოთ.
„გაფრთხილება მივიღეთ, რომ არ გაქირავდეს სასტუმრო. საერთოდ გაჩერებულები ვართ, არანაირი შემოსავალი, არანაირი მხარდაჭერა,“ – ამბობს საოჯახო სასტუმროს მფლობელი ჯულიეტა ბეშქენაძე.
„წელს ვეღარ ვაქირავებ ფართს, რადგან კანონით აგვიკრძალეს. ჩემთვის ერთადერთი შემოსავლის წყაროა. ახალი წლის დღეების ჯავშანი უკან დავაბრუნე. გათბობა ჩართულია, მაგრამ იანვარში გაზს ჩამიჭრიან, იმიტომ, რომ კომპანია „სოკარი“ არ ითვალისწინებს არაფერს და ყველამ ვიცით, რომ -10, -15 გრადუს ყინვაში მთელი გათბობის სისტემა გაიყინება. სახელმწიფოსგან დახმარება ნული. არც კი დაინტერესებულა არავინ ბაკურიანის ბედით,“ – აღნიშნა გამქირავებელმა თამუნა ლომიძემ.
გამქირავებლები იმასაც ამბობენ, დამსვენებლებს წინა წლებთან შედარებით ბინები ბევრად იაფად უნდათ და არ ითვალისწინებენ, რომ ეს მდგომარეობა თითოეული მოქალაქისთვის ძნელი გადასატანია „ფასებმა ძალიან დაიკლო, 50 ლარად უნდათ ბინები სეზონზე. არც გამიქირავებია არც ერთი დღე. როცა ამხელა ხარჯია, ვერ გავაქირავებ ასე იაფად“, – ამბობს ერთ-ერთი საკურორტო ზონაში ბინის დამქირავებელი.
რეგულაციების გამო უკმაყოფილოები არიან ის ადამიანები, რომლებიც ვერ შეძლებენ წელს სათხილამურო კურორტებზე სრულფასოვან დასვენებას. ერთ-ერთი დამსვენებლის, ლელა ფხაკაძის თქმით, ფასებში წინა წლებთან შედარებით, დიდი შეღავათი არ შეინიშნება.
„ფასები ძალიან დაკლებული არ არის, თუმცა, სხვაობა, იგრძნობა. ტრანსპორტი არ მოძრაობს და მინივენით მგზავრობა ნამდვილად უფრო ძვირი სიამოვნებაა. საერთო ჯამში დასვენება იმაზე მეტი შეიძლება დაჯდეს, ვიდრე ჯდება-ხოლმე,“ – ამბობს ლელა.
ტურისტული სეზონი წელს ზამთრის კურორტებზე განსხვავებულად ჩაივლის. ადამიანები, რომლებიც რეგულაციების გამო, შემოსავლის გარეშე დარჩნენ, სახელმწიფოსგან მხარდაჭერის მოლოდინში არიან. ჯერ არავინ იცის, როდის მიეცემათ სასტუმროებს საქმიანობის გაგრძელების უფლება, თუმცა, ერთი რამ ეჭვგარეშეა, რომ რეგულაციებმა ბევრი ადამიანი ერთადერთი შემოსავლის გარეშე დატოვა.
ქართველმა ექიმებმა კორონავირუსის მეორე ტალღისა და პაციენტთა მაღალი მიმართვიანობის გამო, რამდენიმე კვირაა კამპანია წამოიწყეს, რომლის მიზანი საჭიროების შემთხვევაში, კოვიდინფიცირებულ პაციენტთა ონლაინ კონსულტაცია და დახმარების გაწევაა.
საქართველოში პაციენტთა მიმართვიანობა მზარდია. ჯანდაცვის სისტემა ბრძოლის ახალ ეტაპზე გადავიდა, თუმცა ეს ეტაპი ხარვეზებითაა დატვირთული. იზრდება იმ პაციენტთა რიცხვიც, რომლებიც ბინაზე მკურნალობენ და ვერ ახერხებენ ოჯახის ექიმთან დაკავშირებას. „მე-9 დღეა და მხოლოდ ერთხელ დამიკავშირდა ოჯახის ექიმი, არავინ მირეკავს“… „ხანდაზმულ მშობელს აქვს კოვიდი, ოჯახის ექიმი არ გვეხმიანება საერთოდ, სიცხეები გრძელდება“… ხშირია ამგვარი პოსტები სოციალურ ქსელებში.
ათეულობით მედიკოსი, რომელიც კოვიდინფიცირებულებთან უშუალოდ მუშაობს, მძიმე ეპიდემიოლოგიური ვითარების გამო, მზაობას გამოთქვამს პაციენტებს, რომლებსაც განსაკუთრეუბულად სჭირდებათ კონსულტაცია დაეხმარონ სრულიად უსასყიდლოდ და თავიანთ საკონტაქტო ინფორმაციას სოციალურ ქსელში ასაჯაროებენ: „ძალიან გვეხმარება ფეისბუქგვერდზე შექმნილი მედრუმი რომლის საშუალებითაც გვიკავშირდებიან პაციენტები და ვუწევთდი სტანციურად ამა თუ იმ დახმარებას შეძლებისდაგვარად. ამ გვერდის საშუალებით, ამ ერთ თვეში, პირადად მე, დაახლოებით ვმართე 30 პაციენტზე მეტი ბინაზე, რომლებმაც დაამარცხეს და გადალახეს უპრობლემოდ კორონავირუსი.
ხალხი პანიკაშია და სამწუხაროდ, ამ პანიკის გამოა, რომ რეალურად ვისაც სჭირდება დახმარება, მათთვის პრობლემური ხდება ექიმთან დაკავშირება. საზოგადოება არც კია ინფორმირებული იმაზე, თუ რომელი პოლიკლინიკა და რომელი ოჯახის ექიმი ემსახურება და ყველა, სამწუხაროდ, 112-ში ხედავს საშველს, რის გამოც დაკავშირება მცირედ შეზღუდულია,“ – აცხადებს 112-ის უფროსი ექიმი მაიკო ლეფსვერიძე.
იმ შემთხვევაში, თუ საჭირო სერვის ცენტრებთან ვერ მოხერხდა დროული დაკავშირება, ქართველ მოსახლეობას საშუალება აქვს, რომ ესტუმრონ სამედიცინო ჯგუფს „Med Room’’, სადაც კამპანიის ფარგლებში მითითებულია ჩართული მოხალისე არაერთი ექიმის როგორც პირადი სოციალური ქსელი ასევე, საკონტაქტო ინფორმაცია.
თითქმის 1 თვეა, რაც საქართველოში არაფორმალური ლოქდაუნია გამოცხადებული. 28 ნოემბრიდან გარეთ გასვლა აკრძალულია საღამოს 9-დან დილის 5 საათამდე, შეჩერებულია საზოგადოებრივი და საქალაქთაშორისო ტრანსპორტის გადაადგილება, სწავლა წლის ბოლომდე დისტანციურ რეჟიმში გადავიდა. შეზღუდვების სია საკმაოდ გრძელია, მათ შორის არის რესტორნები, რომელთა ნაწილი დაიხურა,ნაწილი გატანის რეჟიმზე აგრძელებს მუშაობას. მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფოს მთავარი მიზანი პრემიერ-მინისტრის განცხადებით იყო ადამიანების ჯანმრთელობის უსაფრთხოება და ამავე დროს ქვეყანაში ეკონომიკური მდგომარეობის დასტაბილურება, როგორც ჩანს, უახლესი შეზღუდვები უამრავი ადამიანისთვის ბიზნესის დახურვის, სამუშაოს დაკარგვისა და ფინანსური მდგომარეობის კიდევ უფრო გაუარესების მიზეზი გახდა.
აღსანიშნავია, რომ სარესტორნო ბიზნესი შველას ითხოვს და რამდენიმე კვირის წინ საკუთარი მოსაზრებები, მოთხოვნები მათ ეკონომიკის მინისტრსაც გააცნეს.
რესტორნების მფლობელთა განცხადებით, სახელმწიფომ უნდა გაითვალისწინოს ისეთი ფაქტორები, როგორებიც არის საბანკო პოლიტიკა და გადასახადებთან დაკავშირებით საკითხებს გადაიხედოს.
კომუნალური გადასახადები, საშვების გაცემის საკითხი, ფინანსური მხარდაჭერა… შეხვედრა ნათია თურნავასთან გაიმართა. როგორც სარესტორნო ბიზნესის წარმომადგენლები აცხადებენ, საათობრივი შეზღუდვის გამო, პრობლემა შეექმნა გატანის პროცესსაც. პრობლემათაგან ყველაზე თვალსაჩინო საშვების გაცემა და გადაადგილებაა.
რესტორან „შავი ლომის“ წარმომადგენლის, მერიკო გუბელიძის განცხადებით, ახალმა რეგულაციებმა სარესტორნო ბიზნესის მუშაობას სერიოზული პრობლემები შეუქმნა: „მზარეულებისთვის საშვები არ გვაქვს. მზარეულმა საჭმელი თუ არ გააკეთა, ვერ მივიტანთ სტუმრამდე. სწორედ, ამ მექანიზმის შემუშავებას ცდილობენ“, – ამბობს მერიკო გუბელაძე.
ეკონომიკის მინისტრთან შეხვედრისას საუბარი იყო ასევე კომუნალურ საკითხებზეც, რომლის სიღრმისეული განხილვა უახლოეს მომავალში შესაძლოა ჩაინიშნოს.
„დროებით უსამსახუროდ დავრჩი იმის გამო, რომ რესტორანი ვერ უზრუნველყოფდა თანამშრომელთა გადაადგილებას. ყოველდღიურად როცა სამსახური ახლოს არ გაქვს, ტაქსში მთელი დღის ნამუშევარი რომ გადავიხადო. რითი ვიკვებო და ვარჩინო ოჯახი?“ – აცხადებს რეგულაციების შედეგად უმუშევრად დარჩენილი ქალბატონი.
გარდა რესტორნის წარმომადგენლებისა, პრობლემები მომხმარებლებსაც შეექმნათ, რომლებისთვისაც დამატებითი ხარჯი და დისკომფორტი აღმოჩნდა ახალი რეგულაცია: „იქიდან გამომდინარე, რომ შორს ვცხოვრობ ისეთი ობიექტებისგან, რომლებსაც აქამდე ხშირად ვსტუმრობდი, მიწევს რომ ვისარგებლო გამოძახების სერვისით, რაც ჩემთვის ძალიან არაკომფორტულია. შეკვეთები დაგვიანებით მოდის, ან არასრული რაოდენობით მოდის, ვიხდი იმაზე მეტს, ვიდრე ჩვეულებრივ და ამაზე ხშირ შემთხვევაში რეაგირება ნულია,“ – აცხადებს მომხმარებელი თამუნა ხელაია.
როგორც ცნობილია მოქმედებს სუბსიდირების პროგრამა, რომლისთვისაც სახელმწიფომ 30 მილიონი ლარი გამოყო.
სარესტორნო ბიზნესის წარმომადგენლები იმედოვნებენ, რომ მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად ნაბიჯები სასწრაფოდ გადაიდგმევა.
მინისტრი რესტორნების წარმომადგენლებს დაპირდა, რომ ბიზნესებს მაქსიმალური ხელშეწყობა ექნებათ თანამშრომელთა შენარჩუნებისთვის. სესხის პროცენტის სუბსიდირების პროგრამაში მონაწილეობისთვის, გატანის სერვისის უკეთ მუშაობისთვის…
შეზღუდვების მოხსნის თარიღი, 24 დეკემბერი თითქმის უკვე მოახლოვდა. საინტერესოა გაუქმდება თუ არა რეალურად რეგულაციები სარესტორნო ბიზნესისთვის და გაუმჯობესდება თუარა ამ სექტორის მდგომარეობა უახლოეს მომავალში.
Wine Vineyards at sunset in Solvang, Santa Barbara County, California.
საქართველოში ბოლო ათწლეულის განმავლობაში განსაკუთრებულად პოპულარული გახდა აგროტურიზმი. მსოფლიო ტენდენციების ცვლილება, რა თქმა უნდა, საქართველოზეც აისახება. უცხოელი ვიზიტორები ქვეყნის კულტურის, უკეთ გასაცნობად ამჯობინებენ უფრო ახლო კომუნიკაცია ჰქონდეთ ადგილობრივებთან, უშუალოდ ჩაერთონ სხვადასხვა პროცესში და მაგალითად, ყველასათვის ცნობილი ქართული ღვინის დაგემოვნებამდე, თავად მიიღონ მონაწილეობა ღვინის დამზადების პროცესში, ანდა თონის პურის ცხობაში. განსაკუთრებულად დიდი მოთხოვნა აგროტურიზმზე გასული 2-3 წლის განმავლობაში იყო. 2020 წელი როგორც, ტურიზმის ყველა მიმართულებისთვის, ასევე აგროტურიზმის სფეროშიც ძალიან რთული იყო. მსოფლიო პანდემიიდან გამომდინარე, ქვეყანაში დაწესებული ავიამიმოსვლის შეზღუდვამ დიდი პრობლემა შეუქმნა დარგის განვითარებას. ადამიანები, რომლებმაც 2019 წელს ბანკიდან გამოტანილის სეხსის თანხით დაისახეს მიზნად ბიზნების გაფართოვება, სესხის სახით აღებული თანხის დაფარვაც ვერ მოახერხეს.
მაგალითად, იმერეთში არსებული აგროსახლი, 10 წლიანი არსებობის შემდეგ, კრიზისის წინაშე დადგა. კორონავირუსით გამოწვეული ეკონომიკური კრიზისი საფრთხეს უქმნის მის არსებობას. კულინარიული მასტერკლასები, რთველი და სხვა აქტივობები, რომლებიც გასული წლების განმავლობაში დიდი პოპულარობით სარგებლობდა უცხოელ ტურისტებში, დღეს, პრაქტიკულად შეჩერებულია.
„ვიზიტორთა რაოდენობა, იმდენად მცირე იყო, რომ შეუძლებელია თქვა განახევრდა, პრაქტიკულად სიცარიელე იყო მთელი ტურისტული სეზონის განმავლობაში. იმდენად მცირე შემოსავალი გვქონდა, რომ იძულებული გავხდით პერსონალი გაგვეშვა, შეუძლებელი იყო ანაზღაურების გადახდა, მათ შენახვას ვერ ვახერხებდით. აგვისტოს მაგალითი რომ ავიღოთ, მიუხედავად იმისა, რომ ძირითადი მოთხოვნა მაინც აჭარაზე არის ტურისტები, არც იმირეთში სტუმრობაზე ამბობდნენ უარს. აქამდე ტურისტების რაოდენობას ნამდვილად არ ვუჩივოდით. კორონავირუსის პანდემიის გამო, კი პრაქტიკულად, ტურისტების გარეშე დავრჩით. საქართველოში აგროტურიზმი ახლა ხდება პოპულარული და საქართველოს მოქალაქეები ნაკლებად არიან დაინტერესებული მსგავსი აქტივობებით, ამიტომ ჩვენი ძირითადი დასაყრდენი უცხოელი ტურისტები იყვნენ და არიან. შეზღუდვების გამო კი ისინი, რა თქმა უნდა, ვერ ახერხებენ ქვეყანაში ვიზიტს. 2020 წელი როგორც იქნა, მთავრდება და ავად თუ კარგად, გადავრჩით. ახლა მთავარია, რა იქნება შემდეგ წელს, იმედია დასტაბილურდება სიტუაცია და შევძლებთ სრულფასოვნად ჩვენი საქმის განხორციელებას, წინააღმდეგ შემთხვევაში როგორც ჩვენ, ასევე არაერთი სხვა ადგილობრივი მცირე თუ საშუალო ბიზნესი პრაქტიკულად გაკოტრდება და მოგვიწევს საქმიანობის შეწყვეტა“, – განაცხადა შ.პ.ს. ქორენას დამფუძნებელმა მაია კეზევაძემ.
არსებული მდგომარეობის პარალელურად, საქართველოს პარლალმენტში მოხდა კანონპროექტის ინიცირება, რომელიც სოფლის მეურნეობისა და აგროტურიზმის განვითარებასა და ხელშეწყობას ისახავს მიზნად. „აგროტურიზმის შესახებ“ კანონის ინიციატორი ოთარ დანელიაა. კანონპროექტი ასევე ითვალისწინებს აგროტურისტული ობიექტების მიმართ საგადასახადო პოლიტიკის შემსუბუქებას.
„აღნიშნული კანონი რამდენიმე ძირითად მიმართულებას ითვალისწინებს. ეს გახლავს ადგილობრივი ფერმერული მეურნეობისთვის ხელშეწყობა, მომსახურეობის, მათ შორის, აგროტურიზმის მომსახურების დანერგვა. ასევე განმარტებულია მთელი რიგი ტერმინოლოგია, რომელიც ითვალისწინებს აღნიშნული საქმიანობისთვის აუცილებელ პირობებს. კანონი აქვე ადგენს შეღავათებს, რომლებიც ძირითადად საგადასახადო შეღავათებს ეხება. ესაა დღგ, საშემოსავლო, თუმცა რჩება ქონების გადასახადი, ვინაიდან ჩვენი მიზანია, რომ ადგილობრივი თვითმმართველობის ჩართულობა იყოს მაქსიმალური და მათ ინტერესში შედიოდეს იმ სარგებლის მიღება, რომელიც ადგილობრივ მუნიციპალიტეტს რჩება. გარდამავალ დებულებებში გათვალისწინებული გვაქვს ის მინიმალური ოდენობა ადგილობრივი პროდუქციისა, რომელიც უნდა იყოს მოხმარებული აგროტურისტული სუბიექტების მიერ. თავდაპირველად, ეს არის 50%, ხოლო სამომავლოდ – 70%. დღეს, ესეც ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი, აქტუალური საკითხია და ვფიქრობ, რომ გარკვეული ვადაა საჭირო იმისათვის, რომ გარკვეული პერიოდი იყოს საზრიანი და მოახერხონ ადაპტირება იმ მოთხოვნებზე, რომლებსაც კანონი ითვალისწინებს“, – აღნიშნა პარტია „ქართული ოცნების“ მაჟორიტარმა ოთარ დანელიამ.
პარლამენტში აგროტურიზმის მხარდამჭერი კანონპროექტის ინიცირების მიუხედავად, რომელიც აგროტურიზმის წახალისებასა და კორონავირუსისგან მიყენებული ზარალის ანაზღაურებას ემსახურება, ქვეყნის ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაციის ვებ-გვერდზე არ იძებნება ინფორმაცია აგროტურიზმით დაინტერესებულ პირთათვის. იმ შემთხვევაში, თუ საქართველოს მოქალაქეები ან ტურისტები მოინდომებენ ქვეყნის მთავარ ტურისტულ მეგზურ ვებ-გვერდზე ინფორმაციის მოძიებას მათ საიტზე ტურისტური გზამკვლევი არ დახვდებათ.
„ზაფხულში როდესაც ვისვენებდი, გადავწყვიტე წელს მსოფლიოში და საქართველოში არსებული მდგომარეობიდან გამომდინარე, დასვენების განსხვავებული გზა მომენახა და სოფლად მცხოვრებ ტურისტების გარეშე დარჩენილ ადამიანებსაც დავხმარებოდი, ამიტომ დავვინტერესდი აგროტურიზმით. რადგან საქართველოში ჯერ კიდევ არ არის ონლაინ სერვისები კარგად გამართული და პრაქტიკულად ვერ ვნახე ერთად თავმოყრილი ინფორმაცია, თუ სად შემეძლო წასვლა, ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაციის საიტზე გადავწყვიტე ინფორმაციის მოძიება, მაგრამ სამწუხაროდ, ერთი სიტყვაც ვერ ვნახე იქ აგროტურიზმის შესახებ. ბოლოს, მეგობრის რეკომენდაციის ვეწვიეთ სოფელ ნუკრიანში ლავანდების პლანტაციას, სადაც ძალიან ლამაზი სანახაობა დაგვხვდა. შეგეძლო პროცესშიც ჩართულიყავი და მეპატრონეს მიხმარებოდი მოვლაში, ასევე ადგილობრივი ყვავილით დამზადებული სხვადასხვა პროდუქტის შეძენა. ჩვენ გარდა იმ კონკრეტულ მომექნტში არავინ იყო იქ, მხოლოდ ჩვენ ვესტუმრობდით პლანტაციებს. საქართველოში ლავანდის პლანტაციები ხშირი არ არის და ძალიან საუცხოო იყო, ნუკრიანში ყოფნისას თავი საფრანგეთში გეგონებოდა. სწორედ, ასეთ ადგილებს სჭირდება პოპულარიზაცია და იგივე, ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაციის მხარდაჭერა. ყველა ადამიანს ვურჩევ აუცილებლად ესტუმროს ნუკრიანში ლავანდების პლანტაციებს“, – გვიყვება ხატია სირბილაძე, ქართველი მოგზაური.
განვითარებად ქვეყანაში, ტურიზმის განვითარებადი დარგის ხელშეწყობა განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანია მაგრამ ეს პროცესი კომპლექსურად უნდა წარიმართოს და არ უნდა იყოს მხოლოდ ერთი კონკრეტული მიმართულებით კონცენტრირებული. საქართველოს აგროტურიზმის განვითარების თვალსაზრისით დიდი პოტენციალი აქვს , რასაც ხელშეწყობა სჭირდება. Covid-19-მა კიდევ ერთხელ ცხადყო სოფლის მეურნეობისა და მისი პოპულარიზაციის მნიშვნელობა. აგროტურიზმის მთავარი შესაძლებოდა კი სწორედ სოფლის მეურნეობის პოპულარიზაციაა.
ყველასთვის ცნობილია, რომ Covid19-თან დაკავშირებულმა პრობლემებმა მსოფლიოს მასშტაბით არაერთ ადამიანს შეუშალა ხელი და ჩვეული ცხოვრების რიტმისგან ამოაგდო და ბევრი ადამიანი პრობლემების წინაშე დააყენა. შეცლილი ცხოვრების რეჟიმის გამო, ადამიანების გარკვეულ ნაწილს დისტანციურად მუშაობა და სწავლა უწევთ, რაც უმეტესობისთვის სულაც არ არის ხელსაყრელი და კომფორტული, რადგან მოსახლეობის ნაწილს არ აქვს ინტერნეტთან წვდომა და არ შეუძლიათ დაესწრონ გაკვეთილებს, ლექციებს ან თუნდაც სახლიდან იმუშაონ.
გაეროს ბავშვთა ფონდის და საერთაშორისო სატელეკომუნიკაციო კავშირის ახალი ერთობლივი ანგარიშის მიხედვით, რომელიც გამოქვეყნდა 2020 წლის დეკემბრის დასაწყისში, საქართველოში სასკოლო ასაკის ბავშვების 15 პროცენტს არ აქვს სახლში ინტერნეტზე წვდომა. ანგარიშის მიხედვით, მსოფლიოში სასკოლო ასაკის ბავშვების ორ მესამედს არ აქვს სახლში ინტერნეტზე წვდომა. ეს მაჩვენებელი ანალოგიურია 15-დან 25 წლამდე ასაკის ახალგაზრდებშიც – 759 მილიონ ახალგაზრდას, ანუ 63 პროცენტს, არ აქვს სახლში ინტერნეტკავშირი.
„სამი შვილი მყავს მე-2, მე-5 და მე-7 კლასელები, რაც სკოლები დაიხურა და ონლაინ რეჟიმში მოგვიწია გაკვეთილებზე ჩართვა, ამ დღიდან შეიძლება ითქვას, რომ უდიდესი პრობლემა დაიწყო ჩვენს ოჯახში, რადგან არ არის გამართული სისტემა, ყოველ გაკვეთილზე შესვლისას ხარვეზებია და პროგრამა ძალიან ჭედავს. სწორედ ამიტომ ბავშვები ცალკე იტანჯებიან, მე ცალკე და მასწავლებლებზე ხომ საერთოდ ზედმეტია საუბარი. ამის გამო, ხშირად უწევთ ბავშვებს გაკვეთილების გაცდენა, რაც ძალიან დასანანია. დასანანია, რომ ამ პირობებში ნორმალურ განათლებას ვერ იღებენ და იზღუდებიან. იმედი მაქვს მალე დამთავრდება ეს საშინელი დღეები და დავუბრუნდებით ადამიანურ ცხოვრებას,“ – გვეუბნება 35 წლის დიასახლისი ილონა კეკელია.
„პირველ რიგში, ეს არის სრულიად ახალი მოცემულობა, რომლისთვისაც ფეხის აწყობა სრულიად ფორსმაჟორში მოგვიწია. კომფორტზე საუბარი ზედმეტია, იმ მხრივ რომ კოვიდსიტუაციამ თავდაყირა დააყენა ყველას გეგმები: მათ შორის საუნივერსიტეტო ცხოვრების. უნივერსიტეტი ცოცხალი კავშირების ადგილია და ამ ხიბლმა სრულიად გადაინაცვლა ონლაინში. ცხადია ფეხის აწყობა მოგვიწია, ვინაიდან უკვე მერვე თვეა ამ რეჟიმში ვართ და ალბათ, კიდევ გარკვეული ხანი ასე ვიქნებით, ამიტომ ეს უფრო შეგუებას ჰგავს, ვიდრე კომფორტს. დარწმუნებით მინდა ვთქვა, რომ კომუნიკაცია სტუდენტებთან გაორმაგდა. დისტანციურმა მუშაობამ, სამუშაო საათებიც შეცვალა და ეს დილის 9-დან საღამოს 5-მდე ნამდვიად აღარ არის. როცა სტუდენტს რაიმე სახის პრობლემა აქვს, იქ დრო პირობითია. ამიტომ, კიდევ უფრო ინტენსიური გახდა ჩემი კავშირი სტუდენტებთან – სოციალური ქსელებით, სატელეფონო კავშირით, მეილით და ა.შ. მე მაქვს ერთგვარი მედიატორის როლი აკადემიურ პერსონალს, ადმინისტრაციასა და სტუდენტებს შორის. ამ პერიოდმა ამის საჭიროება გამოკვეთა. თუმცა მინდა აღვნიშნო და დავაზუსტო, რომ ყველანაირად ვცდილობთ ლექციების ხარისხი არ დაეცეს, ტექნიკური მხარე უზრუნველყოფილი იყოს, რომ რაც შეიძლება ნაკლებად დაზარალებული გამოვიდეთ აქედან. არაერთი დაბრკოლება შეიქმნა, ვერ გავმართეთ კურდამთავრებულთა გამოსაშვები საზეიმო საღამო, საზეიმოდ ვერ დავხდით პირველკურსელებსაც, ათასი ტექნიკურ დეტალთან უწევთ ადაპტაცია სტუდენტებს, რაც ცოცხალი კავშირის პირობებში მეტად მარტივი იქნებოდა. ყველაფერი რაც ხდებოდა ადგილზე, ლექციეის გარდა – ეს იქნებოდა ღია კარის დღე, სასკოლო ოლიმპიადა თუ სხვ. ყველაფერმა სახე იცვალა. ვერ ვახერხებთ გაცნობით ხასიათის ვიზიტებს სკოლებში, ბევრი პროექტი გადადგვედო ეპიდვითარების გამო. ყველაზე მეტად, არსებული სიტუაცია, სწორედ სოციალურ აქტივობების გამართვაში გვიშლის ხელს, რითაც გამოირჩეოდა უნივერსიტეტი: საჯარო ლექციები, საერთაშორისო კონფერენციები, სპორტული ღონისძიებები, ინტელექტუალური თამაშები, ექსკურსიები თუ სხვა. საუნივერსიტეტო ცხოვრება სრულიად ამოვარდნილია ჩვეულ რიტმს,“ – აღნიშნა „შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტის“ საზოგადოებასთან ურთიერთობის მენეჯერმა, სალომე სუხიშვილმა, რომელიც წლებია სტუდენტებთან კომუნიკაციითა დაკავებული.
მსოფლიო მონაცემების მიხედვით, ყველაზე შეძლებულ ოჯახებში სასკოლო ასაკის ბავშვების 58 პროცენტს აქვს სახლში ინტერნეტკავშირი. ეს მაჩვენებელი, უღარიბესი ოჯახების ბავშვების შემთხვევაში, მხოლოდ 16 პროცენტს შეადგენს. ანალოგიური უთანასწორობაა ქვეყნების შემოსავლიანობის მიხედვითაც. დაბალშემოსავლიან ქვეყნებში სასკოლო ასაკის ბავშვებიდან 20-დან 1-ზე ნაკლებს აქვს სახლში ინტერნეტზე წვდომა, მაღალშემოსავლიან ქვეყნებში კი – დაახლოებით ყოველ მეცხრეს.
„Covid19-მა საკმაოდ დიდი გამოწვევებისა და სირთულის წინაშე დააყენა მთლიანად მსოფლიოს მოსახლეობა და ამის გამო, უამრავ რამეზე მომიწია უარის თქმა, ისევ და ისევ ჩემი და მოსწავლეების ჯანმრთელობის გასაფრთხილებლად. მე პედაგოგი გახლავართ, უამრავი აბიტურიენტი მყავს, რომლებსაც დღევანდელ დღემდე სახლში ვიღებდი. თუმცა რამდენიმე დღის წინ Covid-ი დამიდასტურდა და მომიწია სხვა მასწავლებლების მსგავსად დისტანციურ რეჟიმზე გადასვლა. სიმართლე გითხრათ, ეს კიდევ საკმაოდ რთული გამოწვევაა, რადგან ონლაინ სისტემა არც ისე გამართულად მუშაობს. თუმცა ამ სიტუაციაში გაორმაგებულ პასუხისმგებლობას ვგრძნობ ბავშვების მიმართ. ეს ერთგვარი ამჟამინდელი ბრძოლაა და მჯერა, რომ ჩვენ მოვიგებთ ამ ბრძოლას საკმაოდ დიდი წარმატებით,“ – ამბობს 50 წლის პედაგოგი ლია ქოჩლაძე.
ლია ქოჩლაძის ერთ-ერთი მოსწავლე გიორგი ძიძავას თქმით, ძალიან დიდ დისკომფორტს ქმნის ამ სისტემით სწავლაა, რადგან მუდმივად პრობლემებია ინტერნეტთან დაკავშირებით:
„უკვე წლებია ქალბატონ ლიასთან დავდივარ მოსამზადებლად, წელს კი აბიტურიენტი ვარ და სამწუხაროდ, იმ ფაქტის წინაშე დავდექით, რომ მოგვიწია ონლაინ რეჟიმში გადასვლა, რადგან ლია მასწავლებელს Covid19 დაუდასტურდა. რთულია ასე დისტანციურად სწავლა განსაკუთრებით კი აბიტურიენისთვის, თუმცა უდიდეს პასუხისმგებლობას ვგრძნობ, პირველ რიგში, საკუთარი თავის და ყველა იმ ადამიანის წინაშე, ვისაც სჯერა ჩემი წარმატებით ჩაბარების უნივერსიტეტში. მართალია უდიდესი საშიშროების წინაშე ვდგავართ, თუმცა, ჩემი აზრით, არ უნდა დავნებდეთ და ყველამ წესების დაცვით ვაკეთოთ ჩვენი საქმე,“ – ამბობს მომავალი სტუდენტი გიორგი ძიძავა.
„ჩემთვის უდიდესი პასუხისმგებლობაა სტუდენტებთან ურთიერთობა, მათთვის საკუთარი ცოდნის გაზიარება. ეპიდვითარებამ კი, რომელიც თითქმის უკვე ერთი წელია, სრულიად შეცვალა გარშემო ყველაფერი. ლექციებსაც კი ვერ ვატარებთ ნორმალურად, საინტერესოდ. აღარ გვაქვს უშუალოდ პირდაპირი კავშირი ერთმანეთთან, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია სტუდენტებსა და ლექტორს შორის. გადავედით ონლაინხანაში, როდესაც მხოლოდ ინტერნეტით ხდება კომუნიკაცია. ძალიან მიშლის ხელს ინტერნეტი, ონლაინ სწავლება სტუდენტებთან ურთიერთობაში, რადგან ლექციის ჩატარების დროს, უამრავი პრობლემა იჩენს ხოლმე თავს. რა თქმა უნდა, დროის ფაქტორის მხრივ საკმაოდ კომფორტულია, რადგან უფრო მეტი რამისთვის გრჩება დრო, თუმცა მაინც მიმაჩნია, რომ ჩვენი საგანმანათლებლო სისტემა ჯერ არ არის მზად ონლაინ სივრცეზე გადასვლისთვის,“ – აღნიშნა „სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი“ ლექტორმა როინი ბერიამ.
Covid19-მა მართლაც, რომ თავდაყირა დააყენა მსოფლიო მოსახლეობის ცხოვრება, მათი გეგმები. იმედია, ძალიან მალე, კვლავ ყველაფერი შეიცვლება და ცხოვრება მშვიდ დინებას გაჰყვება.
მსოფლიო მოსახლეობის რაოდენობის ზრდასთან ერთად, იზრდება საყოფაცხოვრებო ნარჩენის რაოდენობაც. გასულ საუკუნეებთან შედარებით დღევანდელი საყოფახოვრებო ნარჩენის უმეტესობა არ ექვემდებარება ბუნებრივ კომპონენტებად დაშლას, რადგან მათი დიდი ნაწილი ხელოვნური წარმოებისაა. მსოფლიო პრაქტიკის გათვალისწინებით, ნაგავსაყრელი საყოფაცხოვრებო ნარჩენის განთავსების ყველაზე ცუდი ალტერნატივაა. ყოველდღიური მოხმარების ნარჩენის ნაგავსაყრელზე განთავსების დროს, გამოიყოფა ისეთი მავნე ნივთიერებები როგორიცაა: ვერცხლისწყალი, ფოსფატები, კარბონატები, გამხსნელები, საღებავები და სხვა ტოქსიკური ქიმიკატები. ძირითადი საყოფაცხოვრებო ნარჩენები: მინის ჭურჭელი, მაკულატურა, პლასტიკა, მეტალები, საკვები პროდუქტის ნარჩენები ექვემდებარება გადამშავებას. სწორედ ამიტომ, ბევრი განვითარებული და განვითარებადი ქვეყანა მიმართავს რეციკლირებას რათა მაქსიმალურად შეამცირონ გარემოზე მავნე ზეგავლენა.
ნარჩენების გადამუშავების პროცესში უპირველესი შეგროვება-დახარიხსებაა, მთლიანი პროცესის განმავლობაში ამ ეტაპზე ბევრი რამ არის დამოკიდებული. საქართველოში ნარჩენების შეგროვებას კომპანია „სუფთა სამყარო“ უკვე ბევრი წელია აწარმოებს. მათ მიერ შეგროვებული ნარჩენების არეალი ყოველწლიურად იზრდება. ისინი უკვე დახარისხებულ ნედლეულს აწვდიან კომპანიებს გადასამუშავებლად.
„კომპანიის საქმიანობა თავდაპირველად იყო მეორადი მყარი ნარჩენების შეგროვება-დახარისხება და შემდეგ მიწოდება გადამამუშავებელ კომპანიებთან. შემდეგ გავაფართოვეთ ჩვენი მომსახურების არეალი. თუ თავდაპირველად გვქონდა მუყაო, მაკულატურა და პოლიეთილენი, ახალა ჩავრთეთ პლასტმასის ნაწარმი, ალუმინის ქილა, შუშია. ჩვენ გვაქვს ობიექტები, სკოლებით დაწყებული, სამინისტროებით დამთავრებული. ასევე ვთანამშრომლობთ სავაჭრო ცენტრებთან, სადაც განთავსებული გვაქვს დასაპრესი დანადგარები. ნარჩენები ადგილზევე ხარისხდება ჩვენივე თანამშრომლების მიერ. რაც შეეხება პლასტმასის ბოთლს, ალუმინის ქილას, შუშას ასევე განვათავსეთ დამხარისხებელი სტენდები. კიდევ უფრო ფართოვდება შეგროვების არეალი, გვაქვს სხვა გეგმებიც. კომპანიაში, თავდაპირველად, ერთი ადამიანი მუშაობდა. დღეს, უკვე 35 ადამიანია დასაქმებული. დღეს, ჩვენს მთავარ პრობლემად საკუთარი ტერიტორიის არ არსებობა წარმოადგენს. გვინდა ვთხოვოთ დონორ კომპანიებს, რომ გამოგვიყონ ტერიტორია მეორადი ნარჩენის დახარისხება-გასუფთავებისთვის, შემდეგ ჩვენ უკვე დამუშავებულ ნელდლეულს გადამამუშავებელ კომპანიას მივაწვდი,“ – გვეუბნება დავით ცქიტიშვილი კომპანია „სუფთა სამყაროს“ დირექტორი.
ნედლეულის დახარისხების შემდგომი ეტაპი უშუალოდ გადამუშავების პროცესია. კომპანია „კრიალა“ ქართულ ბაზარზე ერთ-ერთია იმ კომპანიებს შორის, რომლებიც ნარჩენების გადამუშავების შედეგად აწარმოებენ ახალ პროდუქტს. მათი ძირითადიდი მიმართულება მაკულატურის გადამუშავებაა, რის შედეგადაც ჰიგიენურ ქაღალდს აწარმოებენ.
„მაკულატურის გადამუშავებით ვამზადებთ ქაღალდის „ჯუმბოებს“, შემდგომ მისგან მზადდება ტუალეტის ქაღალდი. ასევე გადამუშავებული ნედლეულით სალარო აპარატი ქაღლდსაც ვამზადებთ. მაკულატურას უკვე გასუფთავებული სახით ვიღებთ და შემდეგ პირდაპირ გადამუშავების პროცესი იწყება. საბოლოო პროდუქტის მისაღებად ნედლეული რამდენიმე ეტაპს გადის, რის შედეგადაც სრულიად ახალი სახით წარდგება გადამუშავებული ნედლეული. დღეს, კომპანია ამუშავებს 300 ტონა მაკულატურას და ამ რაოდენობის მინიმუმ გაორმაგების საშუალება გვაქვს. კომპანაში დასაქმებულია 150 ადამიანი და მათი რაოდენობა ყოველწლიურად იზრდებ,“ – ამბობს ლევან ჭანტურია.
საქართველოში, ნარჩენების გადამუშავების პერიოდი ახლა იწყება. მოქალაქეები, არსებული მცირე წარმოებისა და მოთხოვნის გამო, ამ პროცესს სკეპტიკურად უყურებენ. ფიქრობენ, რომ გადამუშავებული ნედლეულით შექმნილი პოდუქტი უფრო დაბალი ხარისხის არის, მაგრამ ფაქტი, რომ ქვეყანაში ხდება ნაგვის დახარისხებით შეგროვება, გარემოზეც კარგ გავლენას ახდენს და სამომავლოდ წარმოებული პროდუქტის ხარისხიც გაუმჯობესდება.
„კონკრეტულ ინფორმაციას ნარჩენების დახარისხებით შეგროვების და გადამუშავები პროცესზე არ ვფლობ. თუმცა, თავისთავად ვიცი, რომ ხდება ნარჩენების გადამუშავება და არის ადგილები სადაც გროვდება: ქაღალდის ცალკე, ალუმინის ცალკე, მინის ცალკე და ეს ძალიან კარგია, რასაკვირველია. მაგრამ არ ვიცი რამდენად ფართომასშტაბურად ხდება ეს ყველაფერი და კონკრეტულად რამდენი პუნქტია. ჩემთვის, როგორც მოქალაქისთვის, რა თქმა უნდა, ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს ნარჩენების გადამუშავებას. რასაკვირველია, როგორც მე ასევე ყველას უნდა, რომ სუფთა და ჯანსაღ ქვეყანაში ვიცხოვროთ. სამწუხაროდ, ჩვენ ქვეყანაში გარემო მაინც ბინძურდება და ევროპის ქვეყნებში მოწინავე ადგილზე ვართ ამ თვალსაზრისით. ეს რა თქმა უნდა, ძალიან ცუდია. თუ დახარისხებით ნარჩენების შეგროვების პუნქტები დაემატება, ჩემი აზრით, ნელ-ნელა გამოსწორდება სიტუაცია და უფრო აქტიურად დავიწყებთ ამ პროცესს და კარგი იქნება როგორც ჩვენთვის, ასევე ჩვენი ქვეყნისთვის. ვფიქრობ, გადამუშავებული ნარჩენით დამზადებული პროდუქტი უფრო უხარისხოა, იგივე ჰიგიენური ქაღალდი საქართველოში წარმოებული გადამუშავებული ნარჩენით უფრო დაბალი ხარისხის არის ვიდრე სხვა ბრენდების მიერ, ახალი ნედლეულით შექმნილი პროდუქტი. აქტიურად ვერ ვაკვირდები დროის უქონლობის გამო, არის თუ არა ესა თუ ის კონკრეტული პროდუქტი გადამუშავებული ნარჩენებით შექმნილი,“ – გვეუბნება შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტის სტუდენტი მაგდა ბლუაშვილი.
თანამდროვე სამყაროს უპირველესი ამოცანა ნარჩენების მინიმუმამდე დაყვანაა. მოსახლეობა აიძულებს კომპანიებს მაქსიმალურად შეამცირონ დამატებითი შეფუთვა და ყოველდღიური მოხმარების პროდუქტები, რომლებსაც განსაკუთრებულად ბევრი ნარჩენი აქვს, მაქსიმალურად ეკომეგობრული გახადონ.
ისლანდიის მოსახლეობამ უარი თქვა კბილის პასტებზე, რომლებიც შეფუთვით იყიდება. მწარმოებელმა კომპანიებმა, რომლებიც პროდუქტს აწარმოებენ აშშ-სა და სხვადასხვა ქვეყანაში, იძულებული გახდნენ შეფუთვის გარეშე განეთავსებინათ პროდუქტი დახლებზე. დამატებითი საყოფაცხოვრებო ნარჩენის დაგროვების თავიდან აცილების მიზნით მოსახლეობამ უარი თქვა დამატებით შეფუთვაში მოთავსებული კბილის პასტების შეძენაზე. მოსახლეობის ფართომასშტაბიანი პროტესტის შედეგად ბაზარზე არსებული კბილის პასტების 90% დამატებითი შეფუთვის გარეშე იყიდება. სწორედ, მასგავსი პროტესტით, ისლანდიის მოსახლეობამ შეძლო შეემცირებინა გარემოზე მავნე ზეგავლენა, რაც სამომავლოდ მათი და მომავალი თაობების ჯანმრთელობას არ დააყენებს საფრთხის წინაშე. სწორედ, ისლანდიის მაგალითის გათვალისწინებით, აშშ-სა და დიდ ბრიტანეთში შეიქმნა პეტიციები, რომლებიც მოუწოდებს სახელმწიფოს აკრძალონ კბილის პასტების დამატებითი შეფუთვით გაყიდვა.
ყოველდღიური საყოფაცხოვრებო ნარჩენის გადამუშავების ერთ-ერთ საუკეთესო ალტერნატივა სხვა საყოფაცხოვრებო ნივთების შექმნაა. მსგავს პროექტებზე მუშაობენ ევროპის არაერთ ქალაქში. მაგრამ ამ შემთხვევაში, ამსტერდამია სხვებისგან გამორჩეული. ქალაქის ხელისუფლება ყოველწლიურად 1.5 მილიონ კილოგრამ საღეჭ რეზინს აგროვებს, რაც ქალაქის რიგით მეორე მთავარი დამაბინძურებელია, სიგარეტის ნამწვის შემდეგ. სწორედ ამის გათვალისწინებით, რადგან საღეჭი რეზინის ბუნებრივ კომპონტენტებად დაშლას 25-30 წელი სჭირდება ადგილობრივმა აქტივისტებმა გადაწყვიტეს გადაამუშავონ შეგროვებული საღეჭი რეზინი და მისგან დაამზადონ ფეხსაცმელი. სწორედ ასე გაჩნდა ფეხსაცმლის ბრენდი„Gumshoe“, საღეჭი რეზინის ფეხსაცმელი. ბრენდის მთავარი იდეაა ადამიანებს დაანახოს, რამხელა მნიშვნელობა აქვს ნარჩენების სწორად მართვას და როგორ შეიძლება ერთი შეხედვით უსარგებლო „ნაგავს“ კვლავ ვშთაბეროთ სიცოცლე და სრულიად ახლებურად, ახალი ნივთის სახით წარმოვადგინოთ. ეს ყველაფერი გარემოზე მავნე გავლენის თავიდან აცილებასთან ერთად, დამატებით შემოსავლის წყაროდაც შეიძლება ვაქციოთ.
უკვე აღარავისთვის არის უცხო, რომ საქართველომ თავისი სილამაზითა და ღირსშესანიშნავი ადგილებით მთელი მსოფლიო მოიცვა და გააოცა. ამჯერად, კი მინდა მოგიყვეთ საქართველოს მთიანეთში არსებულ ერთ-ერთ ულამაზეს და ჯადოსნურ ადგილზე „საბადურის საოცარ ტყეზე“, რომელიც ქართველებისთვისაც კი აღმოჩენად იქცა. საბადურის ტყე მცხეთა-მთიანეთის მხარეში, მცხეთისა და თიანეთის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მდებარეობს და შედის თბილისის ეროვნული პარკის შემადგენლობაში. აღსანიშნავია, რომ თბილისის ეროვნული პარკი პირველი პარკია საქართველოში. საბადურის ტყე გამოირჩევა ტურისტული ინფრასტრუქტურით, მოწყობილია ცეცხლის დასანთები, საკარვე და საპიკნიკე ადგილები, რაც უფრო მეტად უწყობს მოსახლეობას ხელს დასვენების დღეები კომფორტულად და ხალისიანად გაატარონ სუფთა ჰაერზე და დატკბნენ მისი სილამაზით.
საბადურის ტყე ყველა სეზონზე განსაკუთრებული სილამაზით გამოირჩევა. შემოდოგომაზე ფერთა აღრევა ხდება რაც უფრო ჯადოსნურს ხდის, განსაკუთრებით ზამთარში იგი საოცრებათა სამყაროს გავს, ამ სეზონზე იგი „თეთრ ზღაპრადაც“ კი შეგვიძლია მოვიხსენიოთ, როდესაც თოვლით დაბურულ ტყეში ხვდები და გესმის თოვლის შრაშუნი ფეხქვეშ. სასწაული პეიზაჟით ტკბობა შთაბეჭდილებებისა და ემოციებით სავსე სამყაროში გამოგზაურებს. მისი მონახულება ნებისმიერ დროს არის შესაძლებელი, რადგან დედაქალაქთან საკმაოდ ახლოს მდებარეობს. საბადურის ტყე თბილისიდან 20 კმ-ში იწყება მისი ფართობი დაახლოებით 5125 ჰექტარია. ტყეში ძირითადად წიფლისა და მუხის ხეებია, აგრეთვე სოკოებს უხვად ვხვდებით. ამ საოცრებებით სავსე ტყეში მელიასთან და მგელთან ერთად შველიც ბინადრობს. აღსანიშნავია, რომ სახელის წარმოშობაზე საკმაოდ საინტერესო ვერსია არსებობს: „მე-17 საუკუნეში თურქების ჯარი თიანეთს მოადგა, დაუღამდათ. იქ, სადაც ახლა ტყეა, გაშლილი ველი იყო. მხედართმთავარმა უბრძანა ჯარს, „საბაჰ დურ“, დილამდე აქ გავჩერდეთო. თურქულიად „საბაჰ“ „დილას“, „დურ“ კი „შეჩერებას“ ნიშნავს,“ -აღნიშნა თიანეთის ერთ-ერთმა მაცხოვრებელმა მურადი პაპამ, რომელიც საბადურის ტყეს საკმაოდ კარგად იცნობს.
საბადურის ტყესთან არც ისე შორს მდებარეობს დაბა თიანეთი, ისიც განსაკუთრებული ისტორიისაა. მისი სახელწოდება ისტორიულ წყაროებში პირველად IV საუკუნეში ჩნდება. „მოქცევაი ქართლისაის“, თანახმად წმინდა ნინო წობენიდან „გარდავიდა ერწუდ, და დადგა ჟალეთს, დაბისა ედემს და ნათელსცა ერწუ-თიანელთა“. ეს ისტორია კიდევ უფრო საინტერესოს ხდის მას. აგრეთვე XI საუკუნის დასაწყისში კახეთის სამეფოს ცენტრი თიანეთში იყო. თიანეთი მდიდარი რაიონია, როგორც კულტურული ძეგლებით, ასევე ბუნების სილამაზით. აქ მდებარეობს ქართველი პოეტის მირზა გელოვანის სახლ-მუზეუმი. თიანეთში არის არაჩვეულებრივი დასასვენებელი და გასართობი ადგილი „კუჟანას ბაღი“, სადაც მოწყობილია ბავშვთა გასართობი სივრცეები, აქვეა საფეხბურთო სტადიონიც. ბაღში ყოველ წელს აგვისტოს თვეში იმართება ღონისძიება „თიანეთობა“, სადაც ტარდება სხვადასხვა ღონისძიებები, „თიანეთობაზე“ სტუმრებს შეუძლიათ დააგემოვნონ მთიანეთის საფირმო კერძები-ხინკალი, დამბალი ხაჭო და სხვა.
„უკვე ათი წელია თიანეთში ვარ გათხოვილი, გვაქვს სასტუმროს ტიპის სახლი და ყოველ ზაფხულს ოთახებს ვაქირავებთ. მინდა აღვნიშნო, რომ ბოლო წლებში საკმაოდ ბევრი დამსვენებელი დაინტერესდა თიანეთით, რაც ძალიან მახარებს. ტურისტები აღფრთოვანებულები არიან-ხოლმე სტუმართმოყარეობით, ბუნებითა და საკვებით. ჩვენი სახლი წელიწადის ნებისმიერ დროს მზადაა სტუმრების მისაღებად, უკვე ყველამ გაიგო, რომ თიანეთი ზამთარში განსაკუთრებით ლამაზია. მივყვებით სოფლის მეურნეობას, გვყავს ძროხები, ქათმები. ყოველთვის ვიმარაგებ ჩემი დამსვენებლებისათვის ყველს და ხაჭოს რადგან, ზაფხულობით როდესაც დასასვენებლად ჩამოდიან ძალიან დიდი მთხოვნაა ამ კონკრეტულ პროდუქტებზე,“ – გვიყვება 34 წლის ასმათ ფიცხელაური, რომელიც ოჯახთან ერთად თიანეთში აქტიურად არის ჩართული ტურიზმის განვითარებაში.
ასმათისავით ბევრი ადგილობრივი ფიქრობს, რომლებიც იმედოვნებენ, რომ კოვიპანდემიის შემდეგ, როცა ვირუსი დამარცხდება, თიანეთი კვლავ უმასპინძლებს ტურისტებს და უფრო მეტი ადამიანია დაინტერესდება ამ საოცარი ბუნების ხილვით.
ერთი წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც ახალი ტიპის კორონავირუსის პირველი შემთხვევა დაფიქსირდა ჩინეთის ქალაქ „უხანში“. მეცნიერების ერთწლიანი შრომის მიუხედავად, ფართომასშტაბური გამოყენებისთვის ვაქცინა ჯერ კიდევ არ არსებობს და ჯერ კიდევ, სხვადასხვა ქვეყნის მეცნიერება ვირუსის წინააღმდეგ ბრძოლისთვის ვაქცინებს ტესტავენ. კვლავ პირბადე და სოციალური დისტანცი რჩება ვირუსთან ბრძოლის ერთადერთ ეფექტურ საშუალებად. ყოველდღიური მოხმარებისთვის ძირითადად ორი ტიპის პირბადეს იყენებენ. ესენია, სამედიცინო პირბადე და ნაჭრით შეკერილი პირბადე. ამ ორ სხვადასხვა ტიპის პირბადესთან დაკავშირებით მუდმივად აზრთა სხვადასხვაობაა, თუ რომელი ტიპის პირბადე გვიცავს უკეთ კორონავირუსისგან. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის რეკომენდაციით, უმჯობესია ერთჯერადი სამედიცინო დანიშნულების პირბადის გამოყენება. ხოლო, თუ გადაწყვეტთ ნაჭრის პირბადის გამოყენებას, უმჯობესია ის სამი შრისგან შედგებოდეს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მითითებას ადასტურებს, საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის, გადამდებ დაავადებათა ცენტრის ხელმძღვანელის ხათუნა ზახაშვილი. მისი ინფორმაციით, კორონავირუსისგან დაცვისთვის ყველაზე ეფექტიანი ორ ან სამშრიან სამედიცინო პირბადეა. მაგრამ პირბადის შრეების მიუხედავად ყველაზე მნიშვნელოვანი მისი სწორად გამოყენებაა.
„შეიძლება ვთქვათ, რომ დღეისათვის უკვე მეცნიერულად არის დამტკიცებული რომ ჩვეულებრივი მოხმარების ნიღბებს შორის ყველაზე ეფექტური არის სამშრიანი სამედიცინო ნიღაბი. შემდეგ ეფექტურობით გამოირჩევა ორშრიანი სამედიცინო ნიღაბი, თუმცა გარკვეული შემაკავებელი უნარი გააჩნია ნაჭრის მრავალშრიან ნიღბებსაც მაგრამ ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენი შრისგან შედგება, რაც უფრო მეტ შრიანია, ალბათობა იმისა რომ ის შეაკავებს ვირუსს მაღალია და გვახსოვდეს ისიც, რომ მხოლოდ სამედიცინო ნიღაბი ვერ იქნება პრევენციის გარანტი. ამას თან უნდა ახლდეს რამდენიმე სწორი ქმედება. ეს არის რისკების სწორად შეფასება, თუ სად ვიმყოფებით, ნიღბის სწორად ტარება, დისტანციის დაცვა და გარემოსთან ინტეგრაცია, სადაც თქვენ იმყოფებით ამა თუ იმ მომენტში. ასევე აუცილებლად ხაზი უნდა გავუსვათ იმას, რომ ზოგს ნიღაბი უკეთია, მაგრამ სრულიად ფორმალურად. ყოველგვარ ეფექტს მოკლებულია ნიღაბი, რომელიც არ ფარავს ცხვირს მთლიანად,“ – განაცხადა ხათუნა ზახაშვილმა.
მიუხედავად არსებული მითითებებისა, ყოველდღიურად უამრავი ადამიანი მოიხმარს ნაჭრის პირბადეს. ზოგი ადამიანისთვის პირბადე რთულ პერიოდში შემოსავლის წყაროდ იქცა, ზოგს კი სამედიცინო პირბადის ყოველდღიურად შეძენისთვის შესაბამისი ფინანსები არ აქვს.
ხათუნა ბერიძე 10 წელია რაც ტანსაცმლის კერვითა და გადაკეთებით არის დაკავებული. კორონავირუსის გავრცელების პრევენციის მიზნით დაწესებული შეზღუდვები მასაც შეეხო და ამის გამო იძულებული გახდა ტანსაცმლის კერვიდან, პირბადეების კერვაზე გადართულიყო. არსებული მაღალი მოთხოვნიდან გამომგდინარე, ყოველდღიურად დიდი რაოდენობით პირბადის გაყიდვა რთული ეკონომიკური მდგომარეობის დაძლევაში ეხმარება.
„ჯერ კიდევ, გაზაფხულზე, როდესაც სამკერვალოს გახსნის უფლება არ მქონდა და იძულებული გავხდი დამეკეტა, სახლში დავიწყე პირბადეების კერვა. ჯერ ახლობლებს ვჩუქნიდი და მხოლოდ მეზობლები ყიდულობნენ. მაგრამ როდესაც სამკერვალო გავხსენი, მოთხოვნაც უფრო გაიზარდა. შეიძლება ითქვას, რომ ახლა ჩემი ოჯახის ძირითადი შემოსავლის წყარო ეს არის. ხალხი მეუბნება, რომ ურჩევნიათ ერთხელ გადაიხადონ 2-3 ლარი და პირბადე დიდხანს გამოიყენონ, ვიდრე ყოველ დღე ახალი იყიდონ. ფერადი და განსხვავებული პირბადეებიც მოსწონთ. დაცვას რაც შეეხება, მომხმარებელი გამოყენების შემდეგ თუ გარეცხავს და კარგად გააუთოებს, რატომ უნდა იყოს პრობლემა. მთავარია დაიცვა ეს წესი და კარგად გაიკეთო. მე ჩემ შეკერილ პირბადეს ვიყენებ და ჯერ პრობლემა არ შემქმნია. ვიღაც გაივლის დაინახავს, მოეწონება და ყიდულობს. გვერდით მაღაზიაა შესვლა რომ მოუნდობათ და პირბადე არ აქვთ ისინიც შემოდიან და ყიდულობენ. ყოველდღიური მოხმარების ნივთად იქცა, რომელიც მუდმივად თან უნდა ატარო. არავინ მოსულა და უთქვამს არ შეკეროო. ალბათ ვერც წარმოვიდგენდით, რომ ასეთი დაუსრულებელი გახდებოდა ეს ყველაფერი,“ – ხათუნა ბერიძე, რომელიც ყოველ დღიურად საშუალოდ 15-20 პირბადეს ყიდის.
მრავალჯერადი გამოყენების პირბადეებს აქტიურად იყენებენ ის ადამიანები, რომლებიც ვალდებულნი არიან დღის განმავლობაში მუდმივად ეკეთოთ პირბადე. ასეთი ადამიანები ძირითადად მომსახურების სფეროში დასაქმებული პირები არიან. თამარ დარჩია სავაჭრო ცენტრ „გალერია თბილისში“ მუშაობს კონსულტანტის პოზიციაზე. ყოველდღიური მუშაობის გრაფიკიდან გამომდინარე მუდმივად უკეთია პირბადე. არსებული რეკომენდაციების, მიუხედავად, არჩევანს მრავალჯერადი მოხმარებით ნაჭრის პირბადეზე აჩერებს, რადგან ყოველდღიურად ერთჯერადი მოხმარების პირბადის ყიდვის საშუალება არ აქვს.
„ყოველდღიურად ერთჯერადი პირბადე, რომ გამივიყენო როგორც წესია 2 საათში ერთხელ უნდა გამოვიცვალო და გამოდის დღეში 3-4 ცალი მჭირდება. დღეში 15 ლარი, რომ გაქვს ანაზღაურება აზრი აღარ აქვს მუშაობას, თუ ყოველდღიურად პირბადის ყიდვაში ფულის დახარჯვა მომიწევს. ვიყენებ მრავალჯერადი გამოყენების ნაჭრის პირბადეს, რომელსაც დღის ბოლოს ვრეცხავ და ვაუთოვებ. ვიცი რომ ერთჯერადი სამედიცინო პირბადის გამოყენება უმჯობესია და უკეთ გვიცავს ვირუსისგან, მაგრამ გაზაფხულის შემდეგ, რაც განვაახლეთ მუშაობა, ყოველდღიურად მინიმუმ ერთი პირბადე რომ მეყიდა უკვე ასობით ლარი მექნებოდა დახარჯული. იყო პერიოდი, როცა ერთ ლარზე მეტი ღირდა ერთი ცალი პირბადე. კარგი იქნებოდა კომპანიებს მთავრობის მხრიდან ვალდებულება ჰქონდეთ აღებული და ნაწილობრივ მაინც უზრუნველყოფნდნენ თანამშრომლებს შესაბამისი დაცვის საშუალებებით მაგრამ მხოლოდ რეკომენდაციის დონეზე არის მითითება და რა თქმა უნდა, კერძო ბიზნესი თავს აარიდებს რთულ პერიოდში ხარჯების გაზრდას და არ დაინტერესდება იმით, თანამშრომელს სამედიცინო პირბადე უკეთია, თუ ნაჭრის,” – გვეუბნება თამარ დარჩია.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის უპირობო რეკომენდაციაა სამედიცინო დანიშნულების მქონე ორ ან სამ შრიანი პირბადის გამოყენება. ამ რეკომენდაციას იზიარებენ საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის წარმომადგენლებიც და ამსათანავე დასძენენ, რომ ნებისმიერ შემთხვევაში სამედიცინო ან ნაჭრის პირბადე ეფექტური იქნება იმ შემთხვევაში, თუ სწორად გამოვიყენებთ და სასუნთქი გზები დაფარული იქნება სრულად.
კორონავირუსისგან ადამიანების დაცვის ეფექტური საშუალება სამედიცინო პირბადეა, მაგრამ სწორედ ამ სამედიცინო პირბადისგან ვერ ვიცავთ გარემოს, რომელშიც ვცხოვრობთ. გარემოსთან დაკავშირებულ თემებზე მომუშავე ორგანიზაცია Green Matters-ის ინფორმაციით, ყოველთვიურად 200 მილიარდი სამედიცინო, ერთჯერადი გამოყენების ნიღაბი და ხელთათმანი ხვდება გარემოში. ადამიანები ხშირადნახმარ პირბადეს პირდაპირ ქუცებში ყრიან. ოკეანეების სანაპიროზე უკვე შესამჩნევია კორონავირუსთან ბრძოლის კვალი, რომლის ბუნებრივად გაქრობას ასობით წელის სჭირდება.
2019 წელს მეგობარმა აპლიკაცია გამომიგზავნა: „ტრანსკავკასიური ბილიკი“ ეძებდა მოხალისეებს სვანეთში ნაკრას სალაშქრო ბილიკზე სამუშაოდ. მაშინ ორგანიზაციის შესახებ არაფერი ვიცოდი. უბრალოდ, ვიფიქრე, წავალ, გავერთობი, ხალხს გავიცნობ, კარავს გავტესტავ-მეთქი. ადგილზე ჩასვლის შემდეგ მივხვდი, რომ ძალიან კარგი მიზნის მქონე ორგანიზაცია და ადამიანები აღმოვაჩინე.
მინდა მათი დიდი საქმეების შესახებ მოკლედ მოგიყვეთ. თუ მოგზაურობით, ლაშქრობითა და ეკოტურიზმით ხართ დაინტერესებული, მაშინ ამ ორგანიზაციის გაცნობა კიდევ უფრო გაგიხარდებათ.
„ტრანსკავკასიური ბილიკი“ ამავე სახელწოდების მქონე არაკომერციული ორგანიზაციაა, რომელიც მიზნად ისახავს სამი ათას კილომეტრიანი სალაშქრო ბილიკის მოწყობას საქართველოს, სომხეთისა და აზერბაიჯანის გავლით. იდეა პრობლემიდან გაჩნდა: ბრიტანელმა მოგზაურმა ტომ ალენმა სომხეთის მთებში ლაშქრობა გადაწყვიტა, მაგრამ მცდელობა წარუმატებლად დასრულდა დეტალური რუკებისა და მარშრუტების არარსებობის გამო. პრობლემის მოგვარების გზების ძიებისას ალენმა მშვიდობის კორპუსის მოხალისეების, პოლ სტივენსის და ჯეფ ჰააკის, იდეა აღმოაჩინა, რომელიც კავკასიის რეგიონში ტურისტული ბილიკების შესწავლა-მოწყობას გულისხმობდა.
„ტრანსკავკასიური ბილიკის“ რამდენიმე ასეული კილომეტრი უკვე არსებობს როგორც საქართველოში, ისე სომხეთში, თუმცა მათ გასაერთიანებლად ჯერ კიდევ დიდი სამუშაოა შესასრულებელი. სწორედ ამ ბილიკების და 20-ზე მეტი ეროვნული პარკის ერთმანეთთან დაკავშირებაა ორგანიზაციის საბოლოო მიზანი ორი სალაშქრო კორიდორით: სამხრეთის კორიდორი, რომელიც დაიწყება შავი ზღვიდან, გაუყვება მცირე კავკასიონს და ირანის საზღვართან, მდინარე არაქსთან, დასრულდება; ჩრდილოეთ კორიდორი კი კავკასიონის ქედს მიუყვება და შავ და კასპიის ზღვებს დააკავშირებს. ზემო სვანეთში, რომელიც ამჟამად ორგანიზაციის მიერ ერთ-ერთი ყველაზე კარგად შესწავლილი ზონაა, უკვე დასრულებული და მარკირებულია ნაკრა-უშგულის სალაშქრო ბილიკის სექცია. აღსანიშნავია, რომ ბილიკი „National Geographic-ის“ მიერ დასახელდა პლანეტის მასშტაბით 2021 წელს მოსანახულებელ 24 საუკეთესო ადგილთა შორის.
ორგანიზაციას წელს რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის რეგიონში გეგმების შეცვლა მოუწია: ივლის-აგვისტოს თვეში ზესხოს ბილიკის მონაკვეთზე უცხოელ მოხალისეებთან ერთად ქართველი ახალგაზრდების ჯგუფს უნდა იმუშავა, თუმცა კოვიდპანდემიის გამო მოხალისეების ჩამოსვლა ვერ მოხერხდა. გასუფთავდა 2018 წელს გაყვანილი სამკილომეტრიანი ბილიკი და დაემატა ახალი, ერთ კილომეტრამდე, მონაკვეთი.
ერთ დროს აქტიური ალპინისტური ბანაკი და ზესხო-ღების სალაშქრო ბილიკი ამჟამად მივიწყებული და გაუვალია. აღსანიშნავია, რომ ზესხო სასაზღვრო ზონაა და საქართველოს ჩრდილოეთ საზღვართან გამართული ტურისტული ინფრასტრუქტურის არსებობა სტრატეგიულადაც მნიშვნელოვანია ქვეყნისათვის.
ბილიკის დასრულების შემდეგ მოლაშქრეებს შეეძლებათ ზესხოს ალპინისტური ბანაკიდან დაიწყონ ტური, აუყვნენ ცხენისწყლის ხეობასდა ჩავიდნენ ღებში, სასვანო ტბებზე. ბილიკიდან პანორამული ხედები იშლება კავკასიონის ქედზე, სვანეთისა და რაჭის რეგიონებზე. ამჟამად აღნიშნული გზის გავლა ძალიან რთულია, სიმაღლე 1800-დან 3000 მეტრამდე მერყეობს, საბჭოთა პერიოდში შედგენილი რუკები ძველი და არაზუსტია, ფაქტობრივად, არ არსებობს სავალი ბილიკი, ქარაფის თავზე ადამიანის სიმაღლე მცენარეებში სიარული კი სახიფათოა.
ამჟამად ლაგოდეხის ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე „ტრანსკავკასიური ბილიკი“ კავკასიის კონსერვაციის კორპუსის პროგრამის ფარგლებში სასწავლო პროექტს ახორციელებს, რომელიც აშშ-ის ეროვნული სატყეო სერვისის მიერაა დაფინანსებული. პროექტში ჩართული ქართველი ახალგაზრდები თეორიულთან ერთად პრაქტიკულ გამოცდილებასაც იღებენ ბილიკის მშენებლობის სტანდარტებისა და პირველადი გადაუდებელი დახმარების შესახებ.
„ტრანსკავკასიური ბილიკის“ პროექტების კოორდინატორი გიორგი ჯმუხაძე ამბობს, რომ პროექტის დასრულების შემდეგ ბილიკით ლაგოდეხის მონასტრის გავლით ერთმანეთს დაუკავშირდება მაწიმის სარეინჯერო კორპუსი და ლაგოდეხის ეროვნული პარკის ადმინისტრაცია.
მომავალი წლიდან ორგანიზაცია აპირებს, გააგრძელოს სასწავლო პროგრამა კავკასიის კონსერვაციის პროექტის ფარგლებში, რათა მეტ ახალგაზრდას მიეცეს ჩართვის შესაძლებლობა და განაახლოს დაზვერვითი ლაშქრობები ტრანსკავკასიური ბილიკისთვის ოპტიმალური ადგილმდებარეობის შესარჩევად. ასევე იგეგმება ზესხო-ღების ბილიკზე მუშაობის გაგრძელება საწყისი და საბოლოო ლოკაციებიდან, რაც ბილიკის მოწყობითი სამუშაოს დასრულების დროს შეამცირებს. მოლაშქრეებს კი უფრო მალე მისცემს საშუალებას, მოინახულონ და დატკბნენ რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემოსვანეთის ულამაზესი ხედებით.
თუ გსურთ, მეტი შეიტყოთ ორგანიზაციის საქმიანობის შესახებ, შეგიძლიათ ესტუმროთ ტრანსკავკასიური ბილიკის ვებ-გვერდს:
დილის 8 საათზე, მაშინ როდესაც მეტრო სამგორის მიმდებარედ, ყვავილების ბაზრობა მუშაობას ასრულებს, ყველაფერი ისე გამოიყურებოდა თითქოს ჯერ ახლახანს მოსულიყვნენ გამყიდველები. კვლავ დიდი რაოდენობით ყვავილები, გასაყიდად გამზადებული თაიგულებით სავსე დახლები, პირბადითა და თავდაცვის საშუალებებით შეიარაღებული გამყიდველები, მყიდველთა მოლოდინში. პერიოდულად, როდესაც მყიდველი გამოჩნდებოდა, ყველა თავისკენ უხმობდა: „მოდი, სამ ცალს 5 ლარად გაგატან, გადაყრას მირჩევნია ორი კაპიკი მაინც ავიღო“, „შეხედე, რა ლამაზია, ასეთს ვერავისთან ნახავ“, „მოდი, ყველაზე ფერადი ჩემი თაიგულებია“, მყიდველი კი, რამდენიმე წუთი თვალიერების შემდეგ, არჩევს სასურველს და ყიდულობს. დანარჩენი გამყიდველები კი კვლავ ელიან ადამიანს, რომელიც მათგან შეიძენს ყვავილს.
მოლოდინის დროს არსებული პაუზის პერიოდში გავესაუბრეთ ადამიანებს, რომლებიც ათეულობით წელია ამ საქმიანობით არიან დაკავებული. ისინი გვიყვებიან, თუ როგორ მოახდინა გავლენა კორონავირუსმა მათ საქმიანობაზე, რა პრობლემები შეექმნათ მთავრობის მიერ შემუშავებული რეგულაციებისა და შეზღუდვების გამო. რა მოლოდინები აქვთ იმ შემთხვევაში, თუ ქვეყანაში კვლავ გამოცხადდება საყოველთაო კარანტინი.
„ბავშვობიდან ამ საქმეში ვარ, რაც თავი მახსოვს. რთული პერიოდები ყოველთვის იყო, როცა არ „ეყვავილებოდა“ ხალხს. მაგრამ ეს მოულოდნელი ჩაკეტვა და შეზღუდვები ძალიან რთული გადასატანი აღმოჩნდა. ახლაც კი გაყიდვები ძალიან დაკლებულია. რეგულაციების გამო, ქორწილები რომ არის აკრძალული, ეს, რა თქმა უნდა, დიდ გავლენას ახდენს. ყვავილები ყრია, არის და არის ასე, ბოლოს ვყრით. ძირითადად გასვენებებისთვის ყიდულობენ. დაკეტვის მერე კარგა ხანი არ ჩანდა მყიდველი. ახალი გახსნილები, რომ ვიყავით მხოლოდ ახლობლები თუ ყიდულობდნენ, არავინ დადიოდა ბაზარში, ალბათ შეშინებული იყო ხალხი. გაყიდვები ნელ-ნელა წამოვიდა. არც დაბადების დღეები, რომ აღარ იყო, არც ქორწილები და დღესასწაულები, ვის ან რისთვის უნდა ეყიდა ყვავილი. ჩემი ძირითადი შემოსავალი ეს არის, ყვავილიც რასაც ვყიდი, მე ვზრდი. მაშინ როცა ყველაფერი ჩაკეტილი იყო, მარტი-აპრილის პერიოდი, ყვავილებს პირდაპირ ვყრიდი, რისთვის უნდა მომეკრიფა, ვერსად ვერ წავიღებდი გასაყიდად და რა აზრი ქონდა, ფიზიკურად გარეთაც ვერ გავდიოდით, რომელ ყვავილის გაყიდვაზეა ლაპარაკი. ის 300 ლარიანი თვითდასაქმებულის დახმარებაც ვერ ავიღე. რა მოთხოვნებიც იყო ვინ მომცემდა იმ საბუთს. ან ვინც აიღო ის 300 ლარიანი დახმარება, როგორ უნდა იმყოფინეს ის ფული არ ვიცი, ზღვაში წვეთია და ხალხის დაცინვა. ათასობით ლარის ყვავილი გადავყარე მაგრამ ვინ ამინაზღაურებს ამ ზარალს, არავინ. რთულია ყვავილზე იყო დამოკიდებული და ძირითადი შემოსავალი ეს იყოს, მაგრამ რა ვქნა, სხვა გამოსავალი არ მაქვს. წარმოდგენაც არ მინდა, კიდევ ერთხელ რომ ჩაიკეტოს, რა მოხდება, არ ვიცი. ისედაც ყველას დიდი ზარალი მოგვადგა და ხელმეორეად ამის გადატანა ძალიან რთული იქნება.“ – გვიყვება კახა ბოხუა, რომელიც 30 წელზე მეტია ყვავილებს ყიდის.
ათეულობით ადამიანთა შორის, რომლებიც ყოველდღიურად დაუღალავად ცდილობენ ყვავილის გაყიდვას და თავიანთი შრომის ნაყოფის რეალიზებას, ერთი-ერთი ნათელა ლაბაძეა:
„ყვავილებს ძირითადად ვყრი. ფასი ჯერ ხო ისედაც დაბალია, არაფერი ღირებულება აღარ აქვს, მაგრამ მაინც არ იყიდება, არ უნდა ხალხს, მოთხვნა არ არის. ქორწილები არაა და ვიღას ენდომება ყვავილი. დეკორაციები, თაიგულები, მაგიდის გაფორმება, ბევრ რამეში იყენებენ და დიდი რაოდენობითაც ყიდულობნდნენ, მაგრამ ახლა მთლიანად განულებულია ქორწილისთვის ყვავილის გაყიდვა. ამაზე არ ითქმის რომ შესუსტებულია გაყიდვები, არ იყიდება საერთოდ. როცა ძირითადი შემოსავალი ეს იყო და არის, მაგრამ ვერაფერს ყიდის, რა უნდა ქნას ამ დროს ადამიანმა?! შეხედე ამ ყვავილებს ხვალ ან ზეგ თუ არ გაიყიდა კიდევ, უნდა გადავყარო. მერე აღარ ევარგება საერთოდ, დაჭკნება და გაფუჭდება. 12 წელია რაც ამ ბაზრობაზე ყვავილს ვყიდი, მანამდე ვაგზალზე ვიყავი და აქ გადმოვედით. ჩემი შვილი მეხმარება ძირითადად ყვავილების ტრანსპორტირებაში. ესეც ხო ხარჯია, თან არაფერი იყიდება და დიდია ზარალი. მაგრამ ამის მიუხედავად, მაინც არ ვნებდები და ყოველ ღამე მოვდივარ და ვფიქრობ, იქნებ ახლა მაინც გაიყიდოს უკეთ. ამდენი წელია ამ საქმით ვარ დაკავებული, 65 წლის ვარ და ასე არაფრის გამო როგორ ვთქვა უარი და როგორ მივატოვო ყველაფერი. იმედია მალე დალაგება ყველაფერი და თავის კალაპოტს დაუბრუნდება ცხოვრებაც და ჩვენი საქმეც. მარტიდან მოყოლებული, რამდენი თვე გავიდა და ერთხელ არ მოსულა არავინ ჩვენ მოსაკითხად. არ აინტერესებთ რა მდგომარეობაში ვართ. ის 300 ლარიანი დახმარება ვერც მე ავიღე, ისევე როგორც აქ მყოფთა უმეტესობამ. არ მსმენია საერთოდ ვინმემ თუ აიღო,“ – გვიყვება ნათელა ლაბაძე.
ყვავილებს დიდი რაოდენობით, ღონისძიებების გასაფორმებლად, ორგანიზატორი კომპანიები ყიდულობენ. ადგილი სადაც მისაღებ ფასად ყიდულობენ ყვავილებს, სწორედ მეტრო სამგორის მიმდებარედ არსებული ბაზრობაა, მაგრამ ბოლო თვეების განმავლობაში, არც ისე ხშირად სტუმრობენ ამ ადგილს. ნინი ჯიქურიძე 3 წელია ღონისძიებების ორგანიზებით არის დაკავებული და მისი ახალშექმნილი კომპანია უკვე ფინანსურ კრიზისს განიცდის.
„გასულ წელსთან შედარებით დამკვეთების რაოდენობა, ფაქტობრივად, განულებულია. აქამდე, შემოდგომობით კვირაში ორი ღონისძიება მაინც გვქონდა. ახლა კი თვეში ერთი რომ გვქონდეს ამაზეც მადლობელი ვიქნებით. ძირითადად ქორწილების ორგანიზება არის ჩვენი საქმიანობა. რეგულაციების გამო, რადგან ბევრი ადამიანის თავშეყრა არ შეიძლება, არც ჩვენი მომსახურება აღარ უნდათ, მცირე ქორწილის მოწყობისას გაფორმებაში ფულს აღარ ხარჯავენ. გაზაფხულზე საყოველთაო კარანტინის დროსაც, მსგავსი სიტუაცია იყო, დამკვეთები არ გვყავდა. ჩვენთვის სიტუაციას კიდევ უფრო ის ართულებს, რომ ამ ყველაფრის წამოსაწყებად საჭირო თანხა ბანკიდან გამოვიტანეთ. რამდენიმე თვის განმავლობაში, გადავადებული გვქონდა გადახდა, ახლა კვლავ უნდა გავაგრძელოთ გადახდა, მაგრამ ამის შესაძლებლობა რამდენად გვაქვს ეს კიდევ სხვა საკითხია. ამ ყველაფერს დასასრული არ უჩანს. როგორც ჩანს, სიტუაცია ჯერ კიდევ არ გამოკეთდება და მინიმუმ შემდეგ წლამდე ასე გაგრძელდება და რამდენად შეძლებს ჩვენი ბიზნესი გადარჩენას არ ვიცი, ძალიან რთული მდგომარეობა გვაქვს,“ – წუხს ნინი ჯიქურიძე.
საქსტატის უკანასკნელი მონაცემებით, 2020 წლის მეორე კვარტალში, ქვეყანაში თვითდასაქმებულთა რაოდენობა 864.6 ათასი ადამიანია.
თვითდასაქმებულად ითვლებაფოტოგრაფიც, რომელიც სადღესასწაულო ღონისძიებების განუყოფელი ნაწილია. ადამიანი, რომელიც ცხოვრების მნიშნველოვან მომენტებს ფირზე აღბეჭდავს. ღონისძიებების რაოდენობის შემცირებამ მათ საქმიანობაზეც დიდი გავლენა მოახდინა და შემოსავლის გარეშე დატოვა ისინი.
„10 წელზე მეტია ამ სფეროში ვარ. ძირითადად სადღესასწაულო ღონისძიებებს ვიღებ, ქორწილი, ბანკეტი, კორპორატიული წვეულება. რეკლამების გადაღების პროცესშიც ვიყავი ჩართული და პერსონალურ ფოტოგრაფადაც მიმუშავია. ჩემი ძირითადი შემოსავლის წყარო ეს არის. კორონავირუსით გამოწვეული შეზღუდვებით დიდი დარტყმა მივიღეთ. მარტო ივნისის თვეში 5000 ლარი ვიზარალე. მთავრობის მოგდებული 300 ლარი თითქოს შველოდეს რამეს. აქ, ლაპარაკია ბევრად დიდ ზარალზე. კორონავირუსამდე შეკვეთების რაოდენობა ძალიან ბევრი იყო, მიუხედავად იმისა, რომ სფერო ძალიან დიდია და დიდი კონკურეციაა, მოთხოვნა ყოველთვის იყო. ბევრ ფოტოგრაფს ჰყავდა დამკვეთი და მომხმარებელიც გადახდისუნარიანი იყო. შეზღუდვების გამო, 10 სექტემბრის შეზღუდვებს ვგულისხმობ, არც 50 და 100 კაციანი ქორწილი აღარ შეიძლებოდა და რა მუშაობა იქნება. მეტროც დახურონ და ტრანსპორტიც გააჩერონ მაშინ. სამომავლოდ არ ვიცი რა იქნება, სანამ კორონას ამბები არ მოგვარდება არაფერი შეიცვლება სავარაუდოდ,“ – გვეუბნება ფოტოგრაფი ლევან ხარაშვილი.
კორონავირუსის გავრცელების პრევენციის მიზნით გატარებულმა ღონისძიებებმა, ბევრი ადამიანი დატოვა შემოსავლის გარეშე. ამ ყველაფრის ფონზე კი საქართველოს მთავრობის ანტიკრიზისული გეგმის თანახმად არაფორმალურ სექტორში თვითდასაქმებულთა დასახმარებლად გამოყოფილი ერთჯერადი, 300 ლარიანი დახმარება 250 000-მდე მოქალაქემ მიიღო.
