Monthly Archives: დეკემბერი 2011

საახალწლო მაგიდა წარმოუდგენელია ალკოჰოლიანი და უალკოჰოლო სასმელების გარეშე. ცხადია, სუფრისთვის ლიმონათის ყიდვასაც დააპირებთ, ეს სასმელი ხომ ბევრს უყვარს, განსაკუთრებით კი – ბავშვებს.

რა უნდა ვიცოდეთ ლიმონათზე?

ლიმონათი გამაგრილებელი სასმელია. მას ახასიათებს მოტკბო-მომჟავო, წყურვილის მომკვლელი გემო და სასიამოვნო არომატი. გარდა ამისა, იგი, როგორც წესი, გაზირებულია (სითხეში ჩატუმბულია ნახშირორჟანგი), რაც დალევისას სასიამოვნო „შუშხუნა“ შეგრძნებას ქმნის და უკეთესად კლავს წყურვილს.

კლასიკური ლიმონათი ნატურალური ხილის წვენის ან ნაყენისა და ვაჟინისაგან (შაქრის სიროფი)  მზადდება. ასე მომზადებულ ლიმონათს აქვს ქიმიური შემადგენლობა, რომელიც ადამიანის ორგანიზმზე დადებითად მოქმედებს:  მასში უხვადაა სხვადასხვა ორგანული მჟავები, მინერალური ნაერთები, ვიტამინები, არომატული ნივთიერებები, ნახშირწყლები და სხვა, რომლებიც არეგულირებენ ადამიანის ორგანიზმის წყლის რეჟიმს და ნივთიერებათა ცვლას. ლიმონათები მატონიზირებელი (ტონუსის ამწევი) თვისებებითაც ხასიათდება.

თუმცა ასეთი ნატურალური ლიმონათები დღეისათვის, სამწუხაროდ, იშვიათად გვხვდება. ამჟამად ლიმონათის წარმოების დროს ძალიან ხშირად ხელოვნური საღებავები, შაქრის შემცვლელი დამატკბობლები და არომატიზატორები გამოიყენება, რომელთა უმეტესობა ჯანმრთელობისთვის მავნეა.  ამ გზით მიღებული სასმელები ნატურალურ ლიმონათზე ბევრად იაფია და,  ბუნებრივია, უალკოჰოლო სასმელების ბაზარზე სწორედ მათ უკავიათ ძირითადი ადგილი.

შაქრის შემცვლელი დამატკბობლების გამოყენებით წარმოებული სასმელები რეკომენდებულია მხოლოდ დიაბეტით დაავადებულთათვის. ჯანმრთელი ადამიანისთვის კი მსგავსი დამატკბობლების ხშირი მიღება საზიანოა, ვინაიდან იგი კუჭქვეშა ჯირკვლის დისფუნქციასა და ორგანიზმში ნახშირწყლოვანი ცვლის დარღვევას იწვევს. განსაკუთრებით არასასურველია დამატკბობლების გამოყენებით წარმოებული ლიმონათის მოხმარება ზაფხულში, ვინაიდან ყველაზე გავრცელებული დამატკბობელი, ასპარტამი, 30ºC ან მეტ ტემპერატურაზე პროდუქტის შენახვისას იშლება და წარმოქმნის ტოქსიკურ ნივთიერებას (მეთანოლს). რაც შეეხება ხელოვნურ საღებავებს, დადასტურებულია, რომ ისინი ბავშვებში იწვევს ყურადღების დეფიციტს, ჰიპერაქტიურობას, ნევროზებს და ტვინის დისფუნქციასაც კი.

როგორ ავარჩიოთ ლიმონათი?

იმისთვის, რომ თქვენი და თქვენი შვილების ჯანმრთელობა არ დააზიანოთ, ლიმონათის შეძენისას უნდა შეეცადოთ აირჩიოთ ისეთი ბრენდი, რომელშიც ხელოვნური საღებავები ან დამატკბობლები მინიმალურად არის გამოყენებული. ამისთვის ეს რჩევები გამოგადგებათ:

მოერიდეთ ხასხასა, არაბუნებრივი, მკვეთრი „ქიმიური“ ფერის სასმელებს. ასეთი ფერები მხოლოდ ხელოვნური საღებავებით მიიღება. ნატურალური სასმელი ყოველთვის ნაკლებად ღაჟღაჟაა და მყვირალაა.

 ყურადღებით წაიკითხეთ შემადგენლობა ეტიკეტზე. თუ აღმოაჩენთ, რომ პროდუქტი შეიცავს დამატკბობლებს: ასპარტამს, ქსილიტს, საქარინს, ან მასზე მითითებულია დამატკბობელი საკვებდანამატის კოდი (E950-დან E970-მდე) – არ შეიძინოთ ასეთი ლიმონათი.

სამწუხაროდ საქართველოში ხშირად პროდუქციას შემადგენლობა არ აწერია. თუკი რაიმე ბრენდის ლიმონათს რეგულარულად ხმარობთ, გირჩევთ, გაარკვიოთ, შაქარს შეიცავს იგი თუ დამატკბობლებს. ამისთვის გადმოასხით ცოტაოდენი ლიმონათი ჭიქაში და დატოვეთ რამოდენიმე დღე ოთახის ტემპერატურაზე. თუ პროდუქტი ნამდვილ შაქარზეა დამზადებული, იგი „დუღილს“ დაიწყებს, აჟავდება. ხელოვნური დამატკბობლები კი ასეთ ეფექტს არ იძლევა.

ინფორმაცია იმის შესახებ, როგორ შეარჩიოთ ესა თუ ის პროდუქტი, შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდზე  http://www.momxmarebeli.ge/.

 

უბისის ტაძარი წმინდა გიორგის სახელობის ტაძარია და სამონასტრო კომპლექსია. მდებარეობს სოფელ უბისის ჩრდილო-აღმოსავლეთით, იმერეთში. ტაძარი დარბაზული ტიპისაა. მის ძირითად ბირთვს წარმოადგენს გალავნის ცენტრში აღმართული მთავარი ნაგებობა, რომელსაც აქვს მინაშენები სამხრეთიდან, დასავლეთიდან და ჩრდილოეთიდან. ტაძარი სხვადასხვა დროს გამოკვლეული აქვთ ხელოვნების ისტორიის მკვლევარებს: მარი ბროსეს, ს. გორგაძეს, ე. თაყაიშვილს, შ. ამირანაშვილს, ვ. ბერიძეს, რ. შმერლინგსა და სხვ.

This slideshow requires JavaScript.

უბისის ტაძრის აშენების თარიღის შესახებ მკვლევარებს სხვადასხვა მოსაზრება აქვთ. პროფესორმა ს. გორგაძემ 1911 წელს ინახულა ტაძარი და მისი მეცნიერული აღ­წერა დატოვა. მისი მოსაზრებით, უბისის სამონასტრო კომპლექსის მშე­ნებლობას თავდაპირველად საფუძველი მე-9 საუკუნეში ჩაეყარა, როდესაც საქართვე­ლოში არაბთა ბატონობისაგან განთავისუფლების შემდეგ ფართომასშტაბით მიმდინა­რეობდა სამონასტრო-საგანმანათლებლო კერების მშენებლობა, რომელსაც სათავეში ედგა მწიგნობარი და საეკლესიო მოღვაწე გრიგოლ ხანძთელი. გრიგოლ ხანძთელს და მის მოწაფეებს, ქრისტეფორეს და თეოდორეს, აფხაზთა მეფის, დემეტრეს სამფლობელო ში, მარგვეთში, აუგიათ უბისის მონასტერი.

გიორგი მერჩულე მოგვითხრობს: «მაშინ მამამან გრიგოლ სარწმუნოებისამებრ მეფისა აღაშენა მონასტერი და უწოდა სახელი მისი უბე და ილარიონ ვინმე იერუსალიმით მოსრული, სარწმუნო მოხუცი დაადგინა მამასახლისად».

ხელოვნების ისტორიის მკვლევარის რ. შმერლიგნის გამოკვლევითაც, რომელიც შეს­რულებულია 1954 წელს და დაბეჭდილია საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის შრო­მების მე-16 ტომში, უბისის სამონასტრო კომპლექსის მთავარი ტაძარი აგებულია IX-X სს. მიჯნაზე. მისი მოსაზრებით, სტილი და ასოთა მოყვანილობა, რომელიც გამოყე­ნებულია სამონასტრო კომპლექსის ნაგებობაზე, დამახასიათებელი იყო IX-X საუკუ­ნეებისათვის.

აკად. შ. ამირანაშვილმა უბისის ორნავიანი ბაზილიკა XII საუკუნით დაათარი ღა, რად­გან უბისის სვეტზე შესრულებული წარწერა სწორედ ამაზე მიუთითებს: «მე საწყალობელსა სულითა სიმონ ჭყონდიდელსა მომემადლა ღვთისგან აღშენებად მონასტერი ესე და სუეტიცა ესე მეფობასა ღვთისა მიერ გვირგვინოსნისა დიმიტრი მე­ფეთა მეფისა ძის დიდისა მეფისა დავითისა ქორონიკონი იყო 361 ზე დაწელი სარკი­ნოზთა 535».

ეს წარწერა მიუთითებს, რომ აღნიშნული კოშკი ააგო სიმონ ჭყონდიდელმა 1141 წელს, დემეტრეს მე ფობის დროს. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ამ სვეტზე უნდა გაეტარებია ჭყონდიდელს სიცოცხლის ბოლო წლები. სვეტი არ ჰგავს უფრო ადრე გავრცელებულ მესვეტეთა თვით მწვალებლობისათვის განკუთვნილ სამყოფს.

ვახტანგ ცინცაძემ 1969 წელს სპეციალური გამოკვლევა უძღვნა უბისის სვეტს, სადაც ვკითხულობთ: «უბისის სვეტი შირიმის ქვით ნაგები ოთხსართულიანი შენობაა, თითოულ სართულში თითო ოთახით, ჩვენამდე გადაუკეთებლადაა მოღწეული. სვეტში შესას­ვლელი პირველი სართულიდან ყოფილა. პირველ სართულ ში ყოფილა საკუჭ ნაო (2,2X2,2 მ), ღრმა და ფართო დარაბებიანი განჯინებით. იქ მისადგმე ლი კიბით ჩადიოდნენ მეორე სართულიდან, რომელიც საცხოვრებელ ოთახს წარმოადგენდა (2,55X3.00მ), დიდი ბუხრით, განჯინებითა და სა­პირფარეშოთი.

კარგად ყოფილა გაშუქებული სამი სარკმელითა და ფართო კარით. ამ ოთახიდან ქვის მოსახერხებელი კიბის საშუალებით ზედა ოთახში (3,05ჟ3,30 მ.) ადიოდ­ნენ, რომელიც სალოცავად და სამუშაოდ უნდა ყოფილიყო განკუთვნილი. მის სამ კე­დელ ში თითო სარკმელი იყო დატანებული, აქვე ყოფილა ღრმა ნიშები, ალბათ, სქელ­ტანიანი ხელნაწერი წიგნების დასაწყობად. დასავლეთის კედელ ში გაჭრილი კარი გადი­ოდა ხის გადაკიდებულ აივანზე, რომლიდანაც იგი გადაჰყურებდა მონასტრის მთავარ ტაძარს, მის იქით კი «მიტოვებულ» ქვეყანას. გადამხურავი თაღის სამხრეთ-და სავ ლეთ კუთხეში ასასვლელი ხვრელია, აქედან მისადგომი კიბით ზედა სართულში ადიოდნენ. ეს თავდასაცავად განკუთვნილი სართულია სალოდეებით, თითო-თითო კედელში. ყვე­ლაზე უკეთ შერჩენილია დასავლეთის კედელი, რომელიც შირიმის კრონშტეინზე აგუ­რით გადაყვანილ თაღს წარმოადგენს».

თამარ მეფეს დიდად ჰყვარებია უბისის სამონასტრო კომპლექსი და გაუსრულებია, გა­უმშვენიერებია კიდეც. ამას ადასტურებს ხალხური ლექსი: «უბისს ავაგე საყდარი»…

მონასტერში საუკუნეების განმავლობაში ხდებოდა წიგნების გადაწერა, არ­სებობდა ჭედურობის და ხატწერის სკოლები. ყურადღებას იქცევს მდ. ძირულას მარცხენა მხარეს, ტაძრის სიახლოვეს, «ყინყიბოურის» მაღალ გორაკზე შემორჩენილი ნანგრევები. აქ დაცულია ჭურები, რო­მელთა ტევადობა 100-200 ფუთს შეადგენს. სოფლის მოსახლეობის გადმოცემით, ამ ჭუ­რებში მაშინდელი მოსახლეობა წყლისა და ღვინის მარაგს ინახავდა.

უბისის ტაძარს დღესაც უამრავი მნახველი ჰყავს და იგი წარუშლელ შთაბეჭდილებას ახდენს მნახველზე.

 

 

 ხორცისა და თევზის დამარილება-შებოლვა ამ პროდუქტების შენახვის გავრცელებული მეთოდია. ამავე დროს, შებოლილი ხორცი ან შებოლილ-დამარილებული ლორი ან თევზი გემრიელი დელიკატესიც არის.

როგორ მზადდება შებოლილი პროდუქტები?

დამუშავების ტექნოლოგიის მიხედვით შებოლილ-დამარილებული პროდუქტები რამოდენიმე ტიპად იყოფა. იმისთვის, რომ ხარისხიანი პროდუქტი ავირჩიოთ, საჭიროა ცოტათი გავერკვეთ ამ ტექნოლოგიებში.

პირველი, რაც უნდა ვიცოდეთ: შებოლილი ხორცი კარგად ინახება იმის გამო, რომ:

იგი გაჟღენთილია ბაქტერიებისთვის მომწამვლელი ნივთიერებებით (ბაქტერიოციდური ნივთიერებებით), რომელსაც მხრჩოლავი ხე გამოყოფს. თუმცა ეს ნივთიერებები ამავე დროს ადამიანისთვისაც მავნეა, ზოგი მათგანი კი კანცეროგენული თვისებების მქონეა. ამიტომ დიდი ოდენობით შებოლილი პროდუქტების ჭამა რეკომენდებული არ არის;

შებოლვამდე ხდება ლორის/თევზის დამარილება (მარილში გამოყვანა), რაც აგრეთვე არახელსაყრელ პირობებს ქმნის ბაქტერიების გამრავლებისთვის;

როგორც დამარილების, ასევე შებოლვის პროცესს თან სდევს პროდუქტის ნაწილობრივი გამოშრობა, რაც თავისთავად აგრეთვე ანელებს ბაქტერიების ცხოველქმედებას.

ამიტომ რაც უფრო მარილიანია, გამომშრალია ან შებოლილია პროდუქტი, მით მეტად არის მასში ბაქტერიების გამრავლება დათრგუნული და, შესაბამისად, მეტია პროდუქტის შენახვის ვადა. თუმცა, ყველა ამ მეთოდის კომბინირების შედეგადაც კი პროდუქტის შენახვის მაქსიმალური ვადა (სიგრილეში) 2-3 თვეს არ აღემატება.

თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ნებისმიერი შებოლილი პროდუქტი ამდენ ხანს ინახება – ტექნოლოგიის მიხედვით, შენახვის ვადა შესაძლოა სულ რამოდენიმე დღეს შეადგენდეს. ამიტომ სასურველია ყოველთვის გავარკვიოთ, შებოლვის რომელი ტექნოლოგიით არის დამზადებული პროდუქტი: ცივი შებოლვით, ცხელი შებოლვით, თუ თხევადი შებოლვით, წინასწარი დამარილებით თუ დამარილების გარეშე.

პროდუქტი შეიძლება სხვადასხვა ტემპერატურის ბოლით დამუშავდეს: თუ ბოლის ტემპერატურა 40-50 გრადუსია, პროცესს „ცივ შებოლვას” უწოდებენ,ხოლო 50 გრადუსზე ზემოთ – „ცხელ შებოლვას”. ცივი შებოლვა უფრო დიდხანს მიმდინარეობს და ცივად შებოლილი პროდუქტი, როგორც წესი, უფრო გამომშრალია, ვიდრე ცხლად შებოლილი. ცხლად შებოლვა უფრო სწრაფი პროცესია და იგი ფაქტობრივად პროდუქტის თერმულ დამუშავებასაც („გამოცხობას”) მოიცავს. შესახედავად ცივად შებოლილი პროდუქტი უფრო ღია ფერისაა, ცხლად შებოლილი კი უფრო მუქია და მბზინვარე. იმისთვის, რომ გადაწყვიტოთ, რომელი აირჩიოთ, გაითვალისწინეთ შემდეგი:

 ცივად შებოლილი პროდუქტი ცხლად შებოლილზე დიდხანსაც ინახება და ჯანმრთელობისთვისაც ნაკლებად მავნეა – თუმცა ის, როგორც წესი, ცხელად შებოლილზე უფრო ძვირი ღირს, ვინაიდან მის მომზადებას მეტი დრო სჭირდება.

ცხლად შებოლილი პროდუქტი უფრო წვნიანი და ნაზია, მაგრამ ჯანმრთელობისთვის უფრო მავნეა – იგი უფრო მეტი ოდენობით შეიცავს იმ მავნე ნივთიერებებს, რომელიც ბოლშია – მაღალ ტემპერატურაზე დამუშავების გამო ეს ნივთიერებები იოლად აღწევენ პროდუქტში და რჩებიან იქ.

ცხლად შებოლილ თევზში არსებობს ბოტულიზმის ჩხირის განვითარების პირობები. ამიტომ თევზის ქარხნული შებოლვისას ნედლეული აუცილებლად მოწმდება ბოტულიზმის ჩხირის არსებობაზე. ბუნებრივია, კუსტარული შებოლვისას ეს შეუძლებელია. ამიტომ, დაბეჯითებით გირჩევთ: მოერიდეთ კუსტარული წესით მომზადებულ ცხლად შებოლილ თევზს!

რაც შეეხება პროდუქტის დამარილებას (მარილში გამოყვანას) – ეს პროცესი შებოლვას პრაქტიკულად ყოველთვის წინ უსწრებს. თუმცა ხშირად, ქარხნული შებოლვისას, მარილს მხოლოდ საგემოვნო თვისებების გაუმჯობესებისთვის იყენებენ და საბოლოო პროდუქტში მისი რაოდენობა 3%-ს არ აღემატება. სოფლებში, კუსტარულ პირობებში, როგორც წესი, პროდუქტის შებოლვას მისი მარილში გამოყვანის 30-45 დღიანი პერიოდი უსწრებს წინ და საბოლოო პროდუქტში მარილის რაოდენობა 25%-ს აღწევს. ამიტომ, მაგალითად, რაჭული შებოლილი ლორი უფრო დიდხანს ინახება, ვიდრე ქარხნულად შებოლილი.

კიდევ ერთი რამ, რაც მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ: ყველაფერი, რასაც „შებოლილი“ ჰქვია, მართლა ბოლით დამუშავებული არ არის. საქმე ისაა, რომ დღეს არსებობს იოლი და უსაფრთხო მეთოდი პროდუქტისთვის „შებოლილის“ გემოსა და არომატის მისანიჭებლად. ეს არის სპეციალური სითხეები, ე.წ. „თხევადი ბოლი“, ფაქტობრივა – ბოლის არომატი თხევადი სახით. ამ სითხით დამუშავების შედეგად პროდუქტი სწრაფად იძენს ბოლის არომატს და გემოს. კარგი ის არის, რომ ამ სითხეებით დამუშავებული ხორცი ჩვენი ჯანმრთელობისთვის უფრო უვნებელია, ვიდრე ბოლით დამუშავებული („თხევადი ბოლი“ არ შეიცავს იმ კანცეროგენულ ნივთიერებებს, კერძოდ ბენზპირენს, რომელიც ბოლში უხვადაა), თუმცა თხევადი ბოლი პროდუქტს ბოლის მხოლოდ გემოს და სუნს ანიჭებს -ბაქტერიებისგან დაცვას ის არ უზრუნველყოფს. ამიტომ, პროდუქტის მეტ-ნაკლებად ხანგრძლივი შენახვისთვის მასში სხვადასხვა კონსერვანტებს უმატებენ – რაც ჯანმრთელობისთვის მაინცდამაინც კარგი არასდროს არ არის. თუმცა, ამავე დროს, „თხევადი ბოლის” გამოყენება მეწარმოსთვის ბევრად იაფია, ვიდრე ნამდვილი შებოლვა და, შესაბამისად, ასეთი გზით წარმოებული პროდუქტი უფრო იაფი და ხელმისაწვდომია.

ნებისმიერი ტიპის შებოლილი პროდუქტის შეძენისას გახსოვდეთ:

პროდუქტის ზედაპირი და გადანაჭერი უნდა იყოს მშრალი და არ გამოყოფდეს ტენს ხელის დაჭერისას;

პროდუქტს უნდა ჰქონდეს ერთგვაროვანი შეფერილობა, ლაქების გარეშე (პროდუქტს არ უნდა ჰქონდეს უმი, მომწვანო ფერის, ან შეუბოლავი ნაწილები);

პროდუქტს უნდა ჰქონდეს შებოლვისათვის დამახასიათებელი არომატი;

არ შეიძინოთ პროდუქტი, რომელსაც დაჰკრავს სიმძაღის სუნი.

წაიკითხეთ გამოშვების თარიღი და ვარგისობის ვადა! არ შეიძინოთ ვადაგასული ან არასათანადო პირობებში შენახული პროდუქტი;

შებოლილი ლორის ან ხორცის შეძენისას გაითვალისწინეთ:

ლორში ცხიმის ფენა არ უნდა იყოს გაყვითლებული – ეს სიძველის ნიშანია;

დააკვირდით, რომ პროდუქტზე არ იყოს ჯაგრის ან თმების ნარჩენები, ობი, ლორწო, ჭუჭყი – ეს პროდუქტის დამუშავების არაჰიგიენურ პირობებზე მიუთითებს;

პროდუქტის სიღრმეში (მაგალითად ძვალთან გადანაჭერში) არ უნდა იყოს სისხლის კვალი – ეს ნიშნავს, რომ პროდუქტი არასრულადაა დამუშავებული და არ არის გამორიცხული, მასში გაფუჭების პროცესები იყოს დაწყებული;

შებოლილ-დამარილებული თევზის შეძენისას დააკვირდით:

თუ თევზის გვერდებზე ნათელი ზოლები ჩანს, ეს იმას ნიშნავს, რომ შებოლვის ტექნოლოგია დარღვეულია და პროდუქტი, შესაძლოა, უვნებელი არ იყოს.

სველი ნაცრისფერი, მომწვანო ან შავი ნაფიფქი შებოლილ თევზზე სიძველის მიმანიშნებელია. მსგავსი ნადების აღმოჩენისას თევზი საკვებად არ გამოიყენოთ!

თუ ცივი შებოლვის თევზს ზედაპირზე მარილის ნადები აქვს, ეს ნიშნავს რომ თევზი ზედმეტად გამოაშრეს. ჯანმრთელობისთვის საშიში ეს არ არის, თუმცა ასეთი პროდუქტის საგემოვნო თვისებები საკმაოდ დაბალია;

შებოლილი თევზის ზედაპირზე ხშირად ჩნდება უვნებელი მშრალი თეთრი ობი. ეს არ არის უხარისხობის მაჩვენებელი. მოხმარებისას ობი შესაძლებელია მოვაცილოთ ცხიმიანი ან მარილიანი ნაჭრით. ასეთი თევზი ჯობს დიდხანს აღარ შევინახოთ;.

ყურადღება მიაქციეთ:

სამწუხაროდ, არის შემთხვევები, როდესაც არაკეთილსინდისიერი მეწარმეები ცდილობენ გაფუჭებული თევზის სუნი და გემო შებოლვის საშუალებით დაფარონ. ამისთვის მას ამუშავებენ „თხევადი ბოლით“, რომელიც გაფუჭებული თევზის არასასიამოვნო სუნს ფარავს. ასეთი თევზის ჭამა ძალიან საშიშია! ამ ფალსიფიკაციის გამოსაცნობად დააკვირდით „შებოლილ” თევზს.

 თევზი არ შეიძინოთ და არ მიირთვათ, თუ  ქვემოთ ჩამოთვლილიდან რომელიმე შეამჩნიეთ:

თევზის ხორცი მომჩვარულია და იოლად იშლება;

ლაყუჩები ლორწოვანია, მათი სტრუქტურა დაკარგულია

თვალები წეპოვანი და ჩავარდნილია;

ძვლები მოშორებულია ხორცს.

როგორ შევინახოთ შემობილი პროდუქტები

ნებისმიერი ტექნოლოგიით მომზადებული შებოლილ-დამარილებული პროდუქტები მაცივარში (0-6ºC) უნდა შეინახოთ. მათი შენახვის ვადები ასეთია:

ცხლად შებოლილი ხორცი/ლორი – 5 დღე (ვაკუუმ-შეფუთვაში – 10 დღე);

ცივად შებოლილი მოხარშული უმარილო ხორცი/ლორი – 5 დღე;

ცივად შებოლილი უმი უმარილო ხორცი/ლორი – 1 თვე;

ცივად შებოლილი დამარილებული ხორცი/ლორი – 3 თვე;

ცხლად შებოლილი თევზი – 5 დღე (ვაკუუმ-შეფუთვაში – 2 თვე);

ცივად შებილილი თევზი – 14 დღე (ვაკუუმ-შეფუთვაში – 3 თვე).

არ მიირთვათ შებოლილი პროდუქტი, თუკი:

მას გაუვიდა შენახვის ვადა;

მას დაჰკრავს სიდამპლის და მომწარო გემო;

ამჟავდა, ლორწოთი დაიფარა ან გაფუჭების სხვა ნიშნები აქვს.

და ბოლოს, გახსოვდეთ: შებოლილ-დამარილებული პროდუქტები მიმზიდველი დელიკატესია, მაგრამ არა ყოველდღიური საჭმელი. მათი დიდი რაოდენობით მოხმარება ზრდის ღვიძლის და თირკმელების ფუნქციონალურ დატვირთვას და ჯანმრთელობისთვის საზიანოა!

ინფორმაცია იმის შესახებ, როგორ შეარჩიოთ ესა თუ ის პროდუქტი, შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდზე  http://www.momxmarebeli.ge/.

 

 მომხმარებლების საჩივრების საფუძველზე თბილისის მაღაზიებში შეძენილი შებოლილი თევზეულის დიდი ნაწილი კოლიბაქტერიებით დაბინძურებული აღმოჩნდა, კიდევ უფრო მდარე ხარისხის თევზეული იყიდება ბაზრობებზე. 

სურსათის ცხელ ხაზზე (2194242) დარეკა მომხმარებელმა, რომელმაც განაცხადა, რომ ჯერ კიდევ ზაფხულში დოლიძის ქუჩაზე მდებარე მაღაზია „აკვარიუმი”-ში შეიძინა შებოლილი ორაგული. მომხმარებლის განმარტებით თევზს ჰქონდა ცუდი გემო და პროდუქტის მცირე ნაწილის გასინჯვის შემდეგ მას განუვითარდა მოწამვლის ნიშნები.

 

შეუძლებელი იყო მაღაზიაში იმავე პარტიის თევზი ყოფილიყო, თუმცა საჩივრის გადამოწმების მიზნით, 12 დეკემბერს მითითებულ მაღაზიაში პროექტის „მომხმარებლები აკონტროლებენ სურსათის ხარისხს“ წარმომადგენლებმა  შევიძინეთ ყველა დასახელების შებოლილი თევზი, რაც კი გაყიდვაში ჰქონდათ: ცხლად შებოლილი ორაგულის ხერხემალი, ცივად შებოლილი სათალი „მასლიანკა“ და ცივად შებოლილი სკუმბრია.

შეძენილი პროდუქტები მიკრობიოლოგიური ანალიზისთვის ჩაბარდა ლაბორატორიას. ლაბორატორიის პასუხის მიხედვით, სამი შემოწმებული პროდუქტიდან მხოლოდ ერთი – ცივად შებოლილი სკუმბრია აკმაყოფილებდა სანიტარული წესების მოთხოვნებს.

დანარჩენი ორი: ორაგულის ხერხემალი, ცხლად შებოლილი დაბინძურებული იყო ნაწლავის ჩხირის ჯგუფის ბაქტერიებით (კოლიფორმებით) დასტაფილოკოკით (S.aureus), ხოლო  თევზი ზუთხისებური (სათალი „მასლიანკა”) დაბინძურებული იყო ნაწლავის ჩხირის ჯგუფის ბაქტერიებით (კოლიფორმებით).

სპეციალისტების განმარტებით, დაბინძურება შესაძლოა წარმოქმნილიყო პროდუქტის წარმოების, დისტრიბუციის ან რეალიზაციის სტადიებზე.

პროექტის წარმომადგენლებმა მაღაზიასა და სურსათის ეროვნულ სააგენტოს  აცნობეს დარღვევის შესახებ.

მანამდე, კიდევ ერთი ზარი შემოვიდა სურსათის ცხელ ხაზზე (2194242):  2011 წლის 1 დეკემბერს მომხმარებელმა გვაცნობა, რომ სადგურთან მდებარე ბაზრობაზე შეიძინა გაყინული ორაგული, რომლის ხორცშიც, დაჭრის დროს, დიდი რაოდენობით წვრილი თეთრი ლორწოვანი ბუშტუკები აღმოაჩინა. მომხმარებელს აინტერესებდა, რამდენად უსაფრთხო იყო პროდუქტი საკვებად. კვების ექსპერტებთან კონსულტაციის შედეგად დავადგინეთ, რომ „თეთრი ბუშტუკები“ შესაძლოა რაიმე პარაზიტის კვერცხები ან სხვა დაავადება ყოფილიყო და მომხმარებელს ვურჩიეთ, დასნებოვნებული თევზი არ ეჭამა.

სანამ ჩვენ თევზის შესამოწმებლად ლაბორატორიას შევარჩევდით, მომხმარებელმა პროდუქტი გამყიდველს დაუბრუნა. ამიტომ თევზის დასნებოვნების ზუსტი ბუნება ჩვენ ვერ გავარკვიეთ.

2011 წლის 12 დეკემბერს ჩვენ შევეცადეთ გაყინული ორაგული გვეყიდა ბაზრობაზე, მომხმარებლის მიერ მითითებულ ადგილას, თუმცა აღმოჩნდა, რომ გამყიდველს არ გააჩნია სალაროს აპარატი, ქვითრის გარეშე შესყიდვის უფლება კი ჩვენ, სამწუხაროდ, არ გვაქვს. კვების ექსპერტის განმარტებით, რომელიც თან გვახლდა, გაყინული ორაგული, რომლის მოყიდვასაც ჩვენთვის გამყიდველი ცდილობდა, აშკარად არ იყო საღი, თუმცა მომხმარებლის მიერ აღწერილი „თეთრი ბუშტუკები“ არც ერთ თევზს გარედან არ ეტყობოდა.

მომხმარებლებს ვურჩევთ, მოერიდონ ბაზრობებზე თეზვეულის შეძენას.

თევზის კუნთოვან ქსოვილში აღწერილი „თეთრი ბუშტიკების“ ან რაიმე სხვა სახის უცხო ჩანართების აღმოჩენის შემთხვევაში, არ მიირთვან  თევზი.

 

დასნევოვნებული თევზის აღმოჩენისას დაგვირეკავთ ცხელ ხაზზე. ჩვენ შევეცდებით, გამოვიკვლიოთ პროდუქტი.

 

ინფორმაცია იმის შესახებ, როგორ შეარჩიოთ ესა თუ ის პროდუქტი, შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდზე  http://www.momxmarebeli.ge/.

პროექტს „სასურსათო პროდუქტებს მომხმარებლები აკონტროლებენ“ სტრატეგიული  კვლევებისა და განვითარების ცენტრი 2011 წლის აგვისტოდან ევრაზიის თანამშრომლობის ფონდის მხარდაჭერითა და  შვედეთის საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს დაფინანსებით ახორციელებს.Bottom of Form პროექტის  ფარგლებში სექტემბრიდან  ამუშავდა სურსათის ცხელი ხაზი –  2194242. მომხმარებელს შეუძლია დარეკოს  მითითებულ ნომერზე და აცნობოს სავაჭრო ქსელში აღმოჩენილი ან შეძენილი უვარგისი, ვადაგასული, საეჭვო ან არასწორად ეტიკეტირებული სასურსათო პროდუქტების შესახებ. 

ოლიკო ცისკარიშვილი

სოფელი წრომი მდ. მტკვრის მარჯვენა მხარეს მდებარეობს, თრიალეთის ქედის სამხრეთით, გაშლილ ვაკეზე, ხაშურიდან 15 კმ-ით მოშორებულია. წრომი  მეშვიდე საუკუნის ტაძრითაა ცნობილი, რომლითაც ქართულ ხუროთმოძღვრების განვითარების მეორე ეტაპი იწყება.

This slideshow requires JavaScript.

 წრომის ეკლესია, რომელიც მაცხოვრის სახელზეა აგებული, 626–635 წლებში ერისმთავარ სტეფანოზ II-ის დაკვეთითაა აშენებული. ტაძარი რამდენჯერმე დაზიანდა და გადაკეთდა XI-XII და XVI-XVII სს შორის. 1731 წელს ლეკთა შემოსევის დროს დაინგრა გალავანი. 1940 წელს მიწისძვრამ დააზიანა ტაძრის მნიშვნელოვანი ნაწილი. სარესტავრაციო სამუშაოები ჩატარდა 1949, 1974, 1975 წლებში. ტაძარს დაადგეს ხის გუმბათი. ტაძრის საკურთხევლის კონქი მომკული იყო მოზაიკით, უმეტესი ნაწილი განადგურებულია.

ჯერ კიდევ IV ს. წრომში ყოფილა საკმაოდ მნიშვნელოვანი ეკლესია, სადაც მემატიანის გადმოცემით, 457 წელს, აგვისტოში, წამებით მოუკლავთ რაჟდენი, რომელმაც ვახტანგ გორგასლის დროს ქრისტიანობა მიიღო. ამ ძველი ეკლესიის ნანგრევებზე, როგორც აკადემიკოსი გ. ჩუბინიშვილი აღნიშნავს, VII საუკუნის პირველ ნახევარში ერისმთავარ სტეფანოზ II-ს აუგია წრომის დღევანდელი გუმბათიანი ტაძარი. შემონახულია მოზაიკური მხატვრობის ფრაგმენტები. მოზაიკის კენჭები დამზადებულია მრავალი ფერის ქვისაგან. ეს შესანიშნავი ნიმუში ინახება საქართველოს ხელოვნების მუზეუმში.

წრომიც, როგორც ხცისი საინტერესოა, როგორც ადგილობრივი ტურისტებისთვის, ასევე საზღვარგარეთელი ვიზიტორებისთვისაც, თუმცა წრომშიც, ისევე როგორც ხცისში მოსაგვარებელია ტურისტული ინფრასტრუქტურა.

აღსადგენია საავტომობილო გზა ხაშურიდან წრომამდე და ბევრი სამუშოებია ჩასატარებელი, რათა ტურისტებისთვის მიმზიდველი ადგილი გახდეს და ადგილობრივებისთვისაც გარკვეულწილად დასაქმების პერსპექტივები გაჩნდეს. უდაოა, რომ თუ წრომი ტურისტებისთვის მიმზიდველ ადგილად გადიქცევა და ამის პერსპექტივ ნამდვილადაა, ადგილობრივების ეკონომიური მდგომარეობა მკვეთრად გამოსწორდება.

ოლიკო ცისკარიშვილი

ხაშურიდან სულ რაღაც შვიდიოდე კილომეტრზე, მტკვრის მარჯვენა მხარეს, თრიალეთის მთების ძირში შეფენილია სოფელი ხცისი – ეს მართლაც უძველესი სოფელი, რომლის მშვენებას უპირველეს ყოვლისა წარმოადგენს 1002 წელს აშენებული უნიკალური ტაძარი, რომელიც ნათლისმცემლის სახელს ატარებს. ის სოფლის სამხრეთით, ტყეში, ნათლისმცემლის ფერდობზე მდებარეობს. სამწუხაროდ, უამინდობის გამო, იქ ვერ შევძელი ასვლა. მეორე მხარეს ყურაქედია, წმ.გიორგის სახელობის ეკლესიით. მათ შორის კი, გაზაფხულსა და შემოდგომაზე გათამამებული და ზაფხულში თითქმის დამშრალი პატარა ნაკადული-ხციულა ჩაედინება, რომლის სათავეშიც ოდითგანვე სამკურნალო გოგირდოვანი აბანოები იყო გამართული, გოგირდოვანი წყლები ამ სოფლისთვის მნიშვნელოვან სამკურნალო საშუალებას წარმოადგენდა, გოგირდი კი ბიბლიაში სწორედ წვიმას უკავშირდება. “აწვიმა უფალმა ციდან სოდომს და გომორს გოგირდი და ცეცხლი”. გოგირდს მეორე სახელიც აქვს “წუმწუმა” (სულხან-საბა ორბელიანი). რადგან ამ სოფელში უხვად იყო გოგირდი ე.ი აწვიმა იგი განგებამ ამ ადგილებსაც და სოფელსაც ამიტომ წვიმეთი დაერქვა.

This slideshow requires JavaScript.

ყურაქედსა და ნათლისმცემელს შორის ღვთაების ეკლესია დგას. მართლაც ღვთაებრივი ადგილებია, რომელსაც კრავს ეს მშვენიერი ადგილი ამ ძველი სოფლისა ელიას გორა, ყორანქედი, ნათლისმცემელი, ღვთაება, იქვე ახლოა ხარვებია, ადგილი რომელსაც რატომღაც ზოგი ხაროებს ეძახის და ზოგი ხარვებს.

ჩვენ მხოლოდ ხცისის წმინდა გიორგის ეკლასიისა და წრომის ტაძრის მონახულება მოვასწარით.

სოფელ ხცისის შუაგულს წმინდა გიორგის სახელობის მოქმედი ეკლესია ამშვენებს. იგი აგებული უნდა იყოს 1872-1875 წლებში.

ისტორია გვამცნობს, რომ XIX ს-ში ციციშვილებს-ქართლის მებატონეებს შექმნილი ჰქონიათ საერთო კომიტეტი, სადაც მთელი მათი ქონება შედიოდა. უცნობი მიზეზით ამ კომიტეტს თომა ციციშვილი გამოჰყოფია. 1872 წელს დიდებული სასახლე აუშენებია სოფლის შუაგულში, რომელიც საოცარი ოსტატობით ყოფილა მოხატული. ტრაგიკულად განვითარებულა ოჯახის ბედი, არავინ იცის სად წავიდა თომა ციციშვილის ოჯახის ქონება, ვარდისფერი სასახლისაგან დღეს მხოლოდ ნანგრევებია შემორჩენილი, მაგრამ ერთ დროს ჟრიამულით ავსილი ეზო დღესაც არ უჩივის სიმარტოვეს, ამჟამად სასახლის ეზოში ხცისის საჯარო სკოლაა. ციციშვილების სოფლიდან წასვლის შემდეგ მათი საბატონო სახლი, რომელიც ორივე სართულზე ოც ოთახს ითვლიდა, გადავიდა სასოფლო საბჭოს განკარგულებაში. იქ დიდხანს მოთავსებული იყო სასოფლო საბჭო, კოლმეურნეობის კანტორა, ამბულატორია, ბაგა-ბაღი, ბიბლიოთეკა, სასოფლო კლუბი და ყველაფერი ის, რაც კი სახელმწიფო დაწესებულებას წარმოადგენდა, მათ შორის, სკოლა. კომუნისტების დროს, საწყობადაც კი გადააკეთეს, მხოლოდ 1996 წელს დაიბრუნა ეკლესიამ თავისი ფუნქცია. პირველი მღვდელი მამა ანდრია იყო. მას შემდეგ რამდენჯერმე გარემონტდა ტაძარი. 2004 წლიდან კი დედათა მონასტერი გაიხსნა.

ხცისის წმინდა გიორგის ეკლესიას  დასავლეთიდან  თანადროული სამრეკლო ეკვრის. ეკლესია დარბაზულია და აგურითაა ნაგები. შესასვლელები სამხრეთ და დასავლეთი აქვს. აღმოსავლეთით სამწახნაგოვანი შვერილი აფსიდია, მის შუა წახნაგში თაღოვანი სარკმელია,  გვერდით წახნაგებში კი თითო მაღალი თაღოვანი ნიშია. დარბაზის გრძივ კედლებში ორ-ორი სარკმელია დატანებული. საკურთხევლის საფეხურით ამაღლებული ბაქანი თავისი არდაბაგით მიახლოებულია დარბაზის გრძივი კედლების პილასტრების აღმოსავლეთ წყვილთან. აღმოსავლეთის სამწახნაგა ფასადის გვერდით წახნაგებზე თითო შეღრმავებული ჯვარია გამოსახული.სამხრეთ ფასადზე, შუა სწორკუთხედში კარია გაჭრილი და ზედ სამი მხრიდან თაღებით გახსნილი კარიბჭეა მიშენებული. სამრეკლო ნაგებია აგურით, შეულესავია. მისი პირველი სართული კარიბჭეა, მეორე კი – სამი მხრიდან თაღებით გახსნილი ფანჩატურია, რომელსაც პირამიდული სახურავი აქვს.

ხცისის და მის მიმდებარე ტერიტორიებზე არსებული ისტორიული ძეგლების განახლება და რეკლამირება, მნიშვნელოვანია როგორც ადგილობრივი ტურისტების მოსაზიდად, ასევე საღვარგარეთელი ვიზიტორების მოსაზიდად.  ამით როგორც ადგილობრივების ეკონომიკური მდგომარეობა გმოსწორდება, ბიუჯეტშიც საკმაო თანხები შევა. თუმცა, ვიდრე ტურისტების მოზიდვაზე ვიფიქრებთ ამ მარშრუტით, ალბათ იპრიანი იქნებოდა, თუნდაც ხაშურიდან ხცისამდე, და ხცისიდან წრომამდე მისასვლელი გზები გაკეთებულიყო. მერე კი სხვა კომფორტზეც შეიძლებოდა ფიქრი, მაგალითად არქიტექტურულ ძეგლებთან ახლო-მახლო ”ბუტკებს” თანამედროვე ტიპის მაღაზიები ჩანაცვლებოდა, ან ”გაჭირვებულმა” ტურისტმა იქვე ჩვენი სამშობლო რომ არ შეურაცხყოს  სათანადო ნაგებობები აშენებულიყო, რომ არაფერი ვთქვათ სხვა კომფორტზე, რომლითაც ადგილობრივი ახალგზრდობაც დასაქმდებოდა…

ახალი წლის ციებ-ცხელაბა უკვე დაიწყო, დიასახლისების უმრავლესობა ახალი წლის სუფრისთვის უკვე ემზადებიან და ბევრი წინასწარ ცდილობს შეიძინოს საცივისა თუ გოზინაყის ატრიბუტები, თუმცა ბევრმა არ იცის როგორ გაარჩიოს ბებერი და ახალგაზრდა ქათამი? რომელს მიანიჭოთ უპირატესობა – მამლის თუ დედლის ხორცს? ალბათ ბევრისთვის ისიც საინტერესოა როგორ ამოიცნოს, ახალი დაკლულია თუ არა ქათამი? რომელი უკეთესია სოფლის ქათამი თუ ფერმის? 

 ამ შეკითხვებით ხშირად მიმართავენ  ვებგვერდს www.momxmarebeli.ge-ს მომხმარებლები. რეკავენ სურსათის ცხელ ხაზზეც (2194242).

 როგორ შევარჩიოთ ქათმის ხორცი…

 ქათმის ხორცის სასარგებლო თვისებები

ქათმის ხორცი ჯანმრთელი კვების უმნიშვნელოვანესი შემადგენელი ნაწილია. მაღალი ხარისხის, ადვილად შეთვისებადი ცილების, ვიტამინების, ამინომჟავების და მინერალური ნივთიერებების შეუცვლელი წყაროა ნებისმიერი ასაკის ორგანიზმის ზრდისა და ფუნქციონირებისათვის.

საქონლის ხორცთან შედარებით ქათმის ხორცი მეტ ცილებს შეიცავს (ქათმის ხორცში ცილები 19,5%-ია, საქონლის ხორცში კი 13%) და მას ადამიანის ორგანიზმი უფრო ადვილად ითვისებს, ამიტომ ქათმის ხორცი შეიძლება სხვა ხორცზე უფრო ხშირად და მეტი ოდენობით მოვიხმაროთ. განსაკუთრებით სასარგებლოა ახალგაზრდა ფრინველის ხორცი. მნიშვნელოვანია ქათმის ჯიშიც – მეხორცული ქათმების ხორცი შეიცავს უფრო მეტ ცილასა და ცხიმს, ვიდრე კვერცხის მდებელი ქათმის ჯიშები, შესაბამისად, იგი უფრო გემრიელია და ყუათიანი.

ქათმისა და ინდაურის ხორცში არჩევენ თეთრ და მუქ ხორცს. მუქ ხორცთან შედარებით თეთრ ხორცში უფრო მეტია სრულფასოვანი ცილები და ნაკლებია ცხიმები. ქათმის კანი შეიცავს ცხიმის დიდ რაოდენობას და, შესაბამისად, ქოლესტერინს, ამიტომ ჭამის წინ ჯობს, იგი მოვაცილოთ. მოხარშული ქათმის ხორცი კანის გარეშე, უვნებელი და სასარგებლოა ყველასათვის.

ქათმის ხორცის არჩევა

ქათმის ხორცის შეძენისას უნდა შეეცადოთ აირჩიოთ მეხორცეული ჯიშის, ახალგაზრდა, კარგად ნაკვები ფრინველი, სასურველია ახალდაკლული (შესაძლებელია გაყინულიც). ახალგაზრდა ქათმის სქესს მნიშვნელობა არ აქვს – ყვინჩილებსა და ვარიკებს შორის საგემოვნო განსხვავებები ძალიან უმნიშვნელოა, მაგრამ თუკი ზრდასრულ ფრინველს ყიდულობთ, გირჩევთ დედალი შეიძინოთ – მამლის ხორცი საგემოვნო თვისებებით მას მკვეთრად ჩამოუვარდება.

ქათმის ჯიშის გარჩევა მომხმარებლისთვის საკმაოდ რთულია. ზოგადად, ერთი და იგივე ასაკის მეხორცეული ქათამი კვერცხის მდებელზე დიდია. დაკლული ფერმის  ქათმები ძირითადად მეხორცულია. სოფლის ქათმები კი ძირითადად კვერცხის მდებელი ქათმებია.

ფერმის ქათმებს ძირითადად 2-3 თვისას კლავენ, თუმცა ხანდახან 1 წლამდე ასაკის ქათმებსაც (კვერცხის მდებლებს) კლავენ და ყიდიან. სოფლის ქათამი კი საკმაოდ ბებერი – 2-3 წლის ასაკისაც შეიძლება იყოს.

გირჩევთ არ შეიძინოთ ბებერი ფრინველი – მისი ხორცი მაგარი და უხეშია. ფრინველის ასაკის გასარჩევად დააკვირდით მის კანს და ფეხებს:

ბებერი ქათმის კანი უხეშია, მოყვითალო ფერის, ქონი მუქი ყვითელი ფერისაა. ფეხები დაფარულია უხეში ქერცლით, ხოლო ფეხის ქვედა მხარეზე კანის უხეში წანაზარდებია;

ახალგაზრდა ქათმის კანი ღია ფერისაა, ფრთებ ქვეშ ჩანს ძარღვები. ფეხები რბილია, დაფარულია წვრილი ყვითელი ქერცლით.

ფრინველის ნაკვებობის შესაფასებლად დააკვირდით მკერდს – კარგად ნაკვებ ფრინველს მკერდის ძვალი არ უნდა აჩნდეს, ცხიმი თხელი ფენით უნდა ფარავდეს მკერდს და მუცელს. ნაკვები ფრინველის კანის ფერი მქრქალი მოყვითალო ან მოთეთრო-მოყვითალოა, მუქი ფერის გარეშე. ადგილ-ადგილ გადაჰკრავს ვარდისფერი შეფერილობა. ხოლო ცუდად ნაკვები ფრინველის მკერდის ძვალი გამოკვეთილია, კანს მონაცრისფრო-მოყვითალო-მოწითალო ელფერი გადაჰკრავს;

თუმცა გაითვალისწინეთ, ცხიმის რაოდენობამ შეიძლება მოგატყუოთ: ბებერი ქათამი ახალგაზრდაზე ცხიმიანი შეიძლება იყოს, თუმცა ახალგაზრდა ქათმის ხორცი ბევრად უფრო ნაზი და გემრიელია. ამიტომ ყოველთვის ჯობს, აირჩიოთ ახალგაზრდა ქათამი, თუნდაც ნაკლებ ცხიმიანი;

ახალდაკლული ფრინველის ცნობა კი ასე შეიძლება:

ფრინველის ნისკარტი მშრალი და მკვრივია, არ უდის მჟავე სუნი და არ არის შებურული; პირის ღრუს ლორწოვანი გარსი ბზინვარე და მკრთალი მოვარდისფროა;

თვალი ავსებს მთელ ორბიტას; ხორცი მკვრივია, დრეკადი; დიდი ხნის დაკლულ ქათამის გამოსაცნობად დააკვიდით შიგა ქონს – თუკი მას მომწვანო შეფერილობა გადაკრავს, ხორცზე ხელის შეხებისას იგრძნობა სირბილე და მთლიანად ქათამს მომჟავო სუნი დაკრავს – ეს ქათამი ნამდვილად დიდი ხნის დაკლულია. ნუ შეიძენთ ასეთ ქათამს.

და კიდევ ერთი: ქათმის ხორცის სასარგებლო თვისებები ვლინდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ქათამი გაზრდილია ნატურალურ საკვებზე, ჰორმონალური პრეპარატების დამატების გარეშე. თუმცა მეფრინველეობის ფაბრიკებში ფრინველების ზრდის სტიმულაციისა და დაავადებების პროფილაქტიკის მიზნით, როგორც წესი, ანტიბიოტიკებს და ჰორმონალურ პრეპარატებს იყენებენ და ფერმის ქათმის ხორცში შესაძლოა ამ პრეპარატების ნარჩენები იყოს, რაც თქვენი ჯანმრთელობისთვის სასარგებლო არ არის.

თუ საშუალება გაქვთ, შეეცადეთ არა ფერმის, არამედ სოფლის ქათამი შეიძინოთ. მაგრამ თუკი მაინც ფერმის ქათამს ან ქათმის ბარკლებს შეიძენთ, გირჩევთ:

ხორცის მოხარშვისას პირველი ნახარში (წამოდუღებიდან 2-3 წუთში) გადაღვაროთ – ჰორმონები და ანტიბიოტიკები მას გაჰყვება და შემდეგი ნახარში უვნებელი იქნება.

მოხარშულ ან შემწვარ ქათმის ხორცს მოაშორეთ და არ მიირთვათ კანი.

დაკლული ქათმის შენახვა სახლში

ახალდაკლული ქათამი მაცივარში 5 დღემდე ინახება. თუ მის შენახვას მეტ ხანს აპირებთ – საყინულეში შედეთ.

გაითვალისწინეთ: გამოუშიგნავი ფრინველი ძალიან მალე ფუჭდება. ამიტომ შეძენისთანავე გამოშიგნეთ და ისე შეინახეთ.

ფრინველის ხორცის გაფუჭებისას კანზე, პირველ რიგში, ფრთების ქვეშ და ფეშხვის ბოლო ნაწილში, ჩნდება მოყვითალო-მონაცრისფრო ფერის ლაქები მომწვანო ელფერით, კანი ხდება წებვადი; არ მიირთვათ გაფუჭებული ქათმის ხორცი!

ინფორმაცია იმის შესახებ, როგორ სხვადასხვა პროდუქტი შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდზე  http://www.momxmarebeli.ge/.

 

 თაფლის სასარგებლო თვისებები

 თაფლი ერთ-ერთი ყველაზე ძვირფასი საკვები პროდუქტია. მისი მაღალი კვებითი ღირებულება და სამკურნალო თვისებები განისაზღვრება არა მარტო ადვილად ასათვისებელი შაქრის დიდი რაოდენობით, არამედ ფიზიოლოგიურად სრულფასოვანი მინერალური ნივთიერებების, ფერმენტების, ვიტამინებისა და ანტიმიკრობული ნივთიერებების შემცველობით. ნატურალური თაფლი აძლიერებს ნივთიერებათა ცვლას, ხასიათდება ბაქტერიოციდული, ანთების საწინააღმდეგო და მატონიზირებელი მოქმედებით. აჩქარებს ქსოვილების აღდგენას, აწესრიგებს საჭმლის მომნელებელი სისტემის მუშაობას, ასტიმულირებს შინაგანი ორგანოებისა და იმუნური სისტემის მუშაობას.

სამწუხაროდ, ბაზარზე საკმაოდ ხშირად იყიდება ფალსიფიცირებული თაფლი.  სასარგებლოა, ვიცოდეთ ნამდვილი და ფალსიფიცირებული თაფლის გარჩევა. გთავაზობთ რამდენიმე საშუალებას:

გამჭვირვალობა: თაფლის  სხვადასხვა ფერი შეიძლება იყოს (ყვავილოვანი თაფლი ღია ყვითელი ფერისაა, ცაცხვის – ქარვისფერი, იონჯისა – თითქმის უფერო, წაბლის – ყავისფერი). ნამდვილი თაფლი, თუკი მას დაწყებული არ აქვს ჩაშაქრება,  აუცილებლად გამჭვირვალეა (თაფლი ჩაშაქრებას აცივებისთანავე იწყებს, ამიტომ ზამთრის თვეებში ნატურალური თაფლიც გაუმჭვირვალე, დაბურული ხდება); თაფლი რომელსაც მინარევები აქვს (შაქარი, სახამებელი ან სხვა) მღვრიეა და თუ კარგად დავაკვირდებით შესაძლებელია ნალექის შემჩნევაც.

არომატი: ნამდვილი თაფლი გამოირჩევა მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი არომატით, რომელიც არც ძალიან მძაფრი უნდა იყოს და არც – ძალიან სუსტი. შაქრის შემცველ თაფლს არომატი თითქმის არ აქვს, მისი გემო ჰგავს შაქრიანი წყლის გემოს.

გემო: ნატურალური თაფლი არა მარტო ტკბილია, მისი სიტკბო ოდნავ წვავს ყელს.

სისქე: თაფლის მცირე რაოდენობის პირში ჩადებისას ის სწრაფად არ დნება და დროის გარკვეულ მონაკვეთში ფორმას ინარჩუნებს; დაიწვეთეთ თაფლი ხელის ზურგზე, თუ წვეთი შეინარჩუნებს ფორმას და არ დაიშლება – თაფლი ნატურალურია;

კონსისტენცია: გასრისეთ თაფლი თითებს შორის. ნატურალური თაფლის კონსისტენცია ნაზია, მას კანი შეიწოვს. ფალსიფიცირებული თაფლი უხეში კონსისტენციისაა და კოშტების სახით რჩება თითებს შორის; ნატურალური თაფლი ჩაშაქრებულიც კი ერთგვაროვანია, განშრევებების გარეშე, შაქრის ცალკეული კრისტალები მასში არ იგრძნობა;

წყლის შემცველობა: მომწიფებული ნატურალური თაფლი თითქმის არ შეიცავს წყალს. ამიტომ, თუ მას დააწვეთებთ ქაღალდზე, არ წარმოქმის სველ ლაქას. ფალსიფიცირებული თაფლი კი ქაღალდს ასველებს; შეგიძლიათ ასეც გამოსცადოთ: ჩაუშვით თაფლში პურის პატარა ნაჭერი და გააჩერეთ 10-12 წთ. ამოიღეთ, თუ თაფლი ნატურალურია, პური გამაგრდება, თუ ფალსიფიცირებულია – დარბილდება.

კიდევ რამდენიმე რჩევა ნატურალური თაფლის გამოსაცნობად:

ამოიღეთ თაფლი კოვზით, თუ იგი ნატურალურია, წარმოქმება გრძელი (10-12 სმ) „ძაფი”, რომელიც დიდხანს არ წყდება და თუ კოვზს დაატრიალებთ, ზედ დაეხვევა. როდესაც თაფლის ძაფი გაწყდება, ზედაპირზე წარმოიქმნება პატარა ბორცვი, რომელიც ნელ-ნელა გასწორდება;

გახსენით ერთი სუფრის კოვზი თაფლი ერთ ჩაის ჭიქა ცხელ წყალში, ნატურალური თაფლი მთლიანად გაიხსნება და არ წარმოქმნის ნალექს, ხსნარი არ აიმღვრევა თუ მას ცოტაოდენ სპირტს დავუმატებთ;

წაუსვით თაფლის თხელი ფენა ფურცელს ისე, რომ კიდეები თავისუფალი დარჩეს. ფურცელს წაუკიდეთ ცეცხლი. თუ ცეცხლი ჩაქრა, თაფლი ნატურალურია, თუ მთელი ფურცელი დაიწვა, თაფლი ფალსიფიცირულია;

თაფლის წვეთს მოაყარეთ ცოტაოდენი სახამებელი, თუ იგი თეთრ ნაფიფქად დარჩა თაფლი ნატურალურია;

ჩაის სუსტ და თბილ ნაყენს დაუმატეთ ცოტაოდენი თაფლი, თუ იგი ნატურალურია, ჩაი გამუქდება, მაგრამ ნალექი არ წარმოიქმნება;

გავარვარებული ნემსი ჩაუშვით თაფლში, თუ მასზე წარმოიქმნება წებოვანი  მასა, თაფლი ფალსიფიცირებულია, ნატურალურ თაფლში ნემსი სუფთა დარჩება.

გახსოვდეთ: თუ ზამთარში ან გაზაფხულზე თხევად, გამჭვირვალე თაფლს გთავაზობენ, დაფიქრდით სანამ ასეთ თაფლს იყიდით. თხევადი თაფლი ზამთარში საკმაოდ  იშვიათია, თაფლის ძალიან ცოტა სახეობა (აკაციის, წაბლის), რომლებშიც მაღალია ფრუქტოზის შემცველობა, გაზაფხულამდე თხევადი რჩება. თაფლი ზამთარში ჩაშაქრებას იწყებს და გამჭვირვალობას კარგავს. თუ ზამთარში თაფლს შებურული ფერიც კი არ დაკრავს, ის ან ხელოვნურია, ან ფუტკარს შაქრის ვაჟინით კვებავდნენ. შესაძლოა, თაფლი ნატურალურია, მაგრამ იგი ჩაშაქრდა და გასადნობად გააცხელეს. სამკურნალო თვისებები ასეთ თაფლს აღარ აქვს.

თაფლის შენახვა და მოხმარება:

თაფლი ბნელ და გრილ ადგილას უნდა შეინახოთ მინის ან ემალირებულ თავდახურულ ჭურჭელში, რადგან იგი საკმაოდ ადვილად იღებს უცხო სუნს. ასეთ პირობებში თაფლი შეიძლება  წლების განმავლობაში შევინახოთ;

მზის პირდაპირი სხივები უარყოფითად მოქმედებს თაფლზე. 48 საათით მზეზე გაჩერების შემდეგ მასში იშლება ფერმენტების მნიშვნელოვანი ნაწილი;

არ შეიძლება თაფლის შენახვა მეტალის ჭურჭელში, ვინაიდან იგი რეაქციაში შედის და წარმოქმნის მომწამლავ მარილებს. პლასტმასის ჭურჭელში თაფლი შეიძლება შევინახოთ მაქსიმუმ ერთი კვირის განმავლობაში;

თაფლის სასარგებლო თვისებები თერმული დამუშავების შემდეგ ისპობა, ამიტომ:

ნუ გააცხელებთ ან მოხარშავთ თაფლს;

ნუ ჩადებთ თაფლს მდუღარე წყალში ან ჩაიში. გააგრილეთ ჩაი და მხოლოდ შემდეგ უყავით თაფლი.

თუ ჩაშაქრული თაფლი არ გიყვართ, იმისთვის რომ თაფლმა სასარგებლო თვისებები არ დაკარგოს, იგი ძალიან ფრთხილად უნდა გაადნოთ: ჩადეთ ქილა თბილ (არა უმეტეს 40ºC) წყალში და დაელოდეთ.

სამწუხაროდ, გოზინაყის მომზადებისას თაფლის სასარგებლო თვისებები ისპობა.

უფრო ვრცლად ინფორმაცია იმის შესახებ, როგორ შეარჩიოთ თაფლი ან სხვადასხვა პროდუქტი შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდზე  http://www.momxmarebeli.ge/?menu=28&rec=2173.

 

ოლიკო ცისკარიშვილი

თბილისიდან ასიოდე კილომეტრის სავალზე მდებარეობს საქართველოს ერთ-ერთი ულამაზესი ციხე-ქალაქი სიღნაღი, რომელიც დღეს, ტურისტებისთვის ერთ-ერთ საინტერესო და მიმზიდველ ქალაქად ითვლება, მას შემდეგ, რაც ქალაქში აღდგენითი სამუშაოები ჩატარდა და ქალაქის იერსახე გალამაზდა. ბოლო წლებში, საქარველოს კულტურის სამინისტროსა და პრეზიდენტის მხარდაჭერით განხორციელებული სიღნაღის რეაბილიტაცია ადგილობრივ მაცხოვრებლების ეკონომიურ მდგომარეობაზეც კარგად აისახა. აშენდა სასტუმროები, რამდენიმე ახალი რესტორანი და კვების ობიექტი, შეიცვალა ინფრასტუქტურა, მოპირკეთდა ქუჩები, შენობებს დაუბრუნდა ისტორიული სახე. ასევე აშენდა სიღნაღის მუზეუმი, რომელიც თანამედროვე სტანდარტებს შეესაბამება. გაშენდა პაწაწინა ”სიყვარულის ბაღი”…

This slideshow requires JavaScript.

იქ ჩამსვლელ უცხოელ ტურისტთა რაოდენობა საგრძნობლად გაიზარდა და ადგილობრივებსაც გარკვეულწილად შემოსავლის წყარო გაუჩნდათ. სიღნაღს არა მარტო უცხოელი ტურისტები სტუმრობენ, იქ საქართველოს ყველა კუთხიდან ჩადიან. ერთ-ერთი ფაქტორი რაც ქართველ მოგზაურებს იზიდავს ეს ქორწინების სახლია (ქორწინების სახლი XIX საუკუნის II ნახევარშია აშენებული. ეს ნაგებობა ამ პერიოდის სიღნაღური არქიტექტურის მშვენიერი ნიმუშია. ნაგებობას ჩაუტარდა აღდგენითი–სარესტავრაციო სამუშაოები). სადაც 24 საათის განმავლობაში ემსახურებიან ახალდაქორწინებულებს. გარდა ქორწინების სახლისა აქ განლაგებულია “ტურიზმის საინფორმაციო ცენტრი”. მარჯვენა, ახალ ფლიგელში კი ვანო სარაჯიშვილის მუზეუმია, სადაც სტუმრებს შეუძლიათ გაეცნონ XX საუკუნის დასაწყისის დიდი ქართველი მომღერლის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის ამსახველ დოკუმენტებს, მის პირად ნივთებს, სურათებს და სხვა საინტერესო მასალებს. ვანო სარაჯიშვილის მემორიალური მუზეუმის გარდა, სიღნაღში არის ცნობილი კომპოზიტორის სანდრო მირიანაშვილის სახლ-მუზეუმიც, სადაც თავმოყრილია კომპოზიტორის ცხოვრებასა და მოღვაწეობასთან დაკავშირებული ექსპონანტები, მისდამი მიძღვნილი ფერწერული ტილოები და სხვა.

სიღნაღში არქეოლოგიურ-ეთნოგრაფიული მუზეუმიც, სადაც შუა საუკუნეების მასალა არის დაცული. სიღნაღის მუზეუმის ერთ-ერთ მთავარ ღირსშესანიშნაობას XIX-XX საუკუნეთა მსოფლიოს უდიდესი თვითნასწავლი მხატვრის ნიკო ფიროსმანიშვილის უნიკალური ფერწერული კოლექცია წარმოადგენს.

თუმცა ქალაქში მაცხოვრებლებს ძირითადი შემოსავალი ტურისტებისგან შემოსდით და ქალაქში შესული ტურისტისთვის ალბათ ყოველგვარი კომფორტია შექმნილი, ავტოსადგურთან განლაგებული ფეხსალაგით, არა მგონია, რომელიმე ქვეყნის ტურისტი იყოს კმაყოფილი. თუმცა ეს ”პატარა” პრობლემა რა მოსატანია პროდუქტებზე დაბალ ფასებთან და ქართულ სტუმართმოყვარეობასთან შედარებით.

”წლების განმავლობაში, როგორც ბრმები ისე იყავით, სიცოცხელ დაგვირუნდა, არც გაზი გვქონდა არც წყალი, წყალი რომ არ გვქონდა ჟოლოფის ქვეშ ვაგროვებდით წყალს და სარეცხს ისე ვრეცხავდით, მთლიან სიღნაღში გაკეთდა კომუნიკაცია, თუმცა დარჩა პატარა ქუჩები, მაგრამ ეხლაც კეთდება. სიცოცხლე შემოვიდა სიღნაღში. ვისაც უყვარს შრომა ის იცხოვრებს. ტურისტებს თავად სიღნაღი მოსწონთ, ბუნება, ხედი…” – ამბობს 48 წლის სიღნაღელი მაია გომელაური.

ადგილობრივების თქმით, ზაფხულში ძალიან ბევრი ტურისტი სტუმრობს ციხე-ქალაქს, თუმცა ზამთარშიც ჰყავს სტუმრები. ეგვიპტიდან ჩამოსული ახალგზარდა ყმაწვილი, თუმცა იმავე დღეს დაბრუნდა თბილისში, მიუხედავად უსაშველო ყინვისა და სიცივისა, აღფრთოვანებული ბრუნდებოდა უკან, სიღნაღის ხედებით მოხიბლული ირანელებმა კი რამდენიმე დღის გატარება გადაწყვიტეს ”სიყვარულის ქალაქში”. მაღალი მთის კონცხიდან დანახული ალაზნის ველი და კავკასიონი წარუშლელ შთაბეჭდილებას ახდენს მნახველებზე.

”თუ შრომა გინდა არ იქნები ულუკმაპუროდ, მეც ახალგაზრდა ქალი ვარ მაგრამ მეეზოვედ ვმუშაობ. რომ გენახათ ადრინდელი სიღნაღი და დღევანდლისთვის შეგედარებინათ, ვერ იცნობდით. რაც კარგი გააკეთა ამ მთავრობამ ხომ უნდა დავინახოთ. არავის დასამდური არ გვაქვს ამ ქალაქში. თუკი რამ არის ყველაფერი კეთდება. კაფეები გაკეთდა, რესტორნებიც, მაღაზიებიც… ფასადები შეკეთდა, სახლების სახურავები… თუ კი რამ შეიძლება, ყველაფერი კეთდება.  ბევრი ტურისტი ჩამოდის  და გამოცოცხლდა ქალაქი. ადრე რომ ლუკმა-პური ენატრებიოდა ხალხს, ახლა აღარ შიათ, ახლა შემოსავალი აქვთ. ხალხმა გამოიტანა თექის ნამუშევრები, ნაქსოვები…  მოხუცი ქალი ყიდის, საარსებო აქვს გაჩენილი. ზოგი ჩურჩხელას ყიდის, ზოგი რას და ეს ტურისტებსაც მოსწონთ,” – ამბობს 50 წლის ნატო ბეროშვილი.

კახეთის ულამაზესი კუთხე, ქიზიყის გული – შეფენილია ცივ-გომბორის ქედზე, ზღვის დონიდან 750 მეტრის სიმაღლეზე. სიღნაღი წარმოსდგება თურქული სიტყვიდან წარმოსდგება და თავშესაფარს ნიშნავს. თუმცა სხვა წყაროების მიხედვით, სიღნაღი თურქული წარმოშობის სიტყვაა (თურქ. sığınak, აზერბ. sığınaq) და „აუღებელს“ ნიშნავს.

აქ ძველთაგანვე ყოფილა ციხე-სიმაგრე, რომელსაც იყენებდნენ როგორც მოსახლეობის, ასევე პირუტყვის თავშესაფრად. სიღნაღი თელავის მსგავსად მეფისეულ მამულად ითვლებოდა. ასევე აღსანიშნავია, რომ ქიზიყში საერთოდ არ ყოფილა ბატონყმობა. შესაბამისად, ქიზიყი უბატონო ქვეყანა იყო და უშუალოდ მეფეს ემორჩილებოდა. სამოქალაქო ხელისუფლებას აქ მოურავი განაგებდა; სამხედრო განაწესის მიხედვით კი ჴიზიყი პირველ მოწინავე სადროშოს წარმოადგენდა, რომელსაც ბოდბის ეპისკოპოსი განაგებდა. სიღნაღი მისი მდებარეობის წყალობით ძირითადად როგორც ხელოსანთა და ვაჭართა ქალაქი ჩამოყალიბდა. აქ რამდენიმე სავაჭრო გზა იკვეთებოდა. ძველი საქარავნო გზა გადიოდა თბილისიდან ნუკრიანის გავლით ჰერეთისაკენ და სიღნაღიდან, ანაგის გავლით, თელავისკენ. ქალაქ სიღნაღისა და სიღნაღის ციხე-სიმაგრის ისტორია განუყრელადაა დაკავშირებული მეფე ერეკლე II-ის სახელთან, რომელმაც ,,განაახლა…. გალავანი სიღნაღისა” და მას მთავარი როლი დააკისრა ლეკებისა, ოსმალ-ყიზილბაშებისგან თავის დასაცავად. ერეკლე II-მ მოახდინა სიღნაღის გალავნის გენერალური რეკონტრუქცია, გაამაგრა კედლები და შეუხამა იმ დროის მოთხოვნებს.
სიღნაღის ციხე-გალავანი ერთი-ერთი უდიდესი ისტორიული მნიშვნელობის ძეგლია არა მარტო კახეთში, არამედ მთელ საქართველოში. მას თითქმის 40 ჰექტარი უკავია. გალავნის სიგრძე 4-კილომეტრამდეა. მთელ პერიმეტრზე განლაგებული ყოფილა 23 კოშკი, ყველა მათგანი ატარებდა სახელს იმის მიხედვით, თუ რომელი სოფელი მონაწილეობდა მის მშენებლობაში. ციხეს ჰქონია 6 შესასვლელი, რომლებიც ასევე სოფლების სახელებს ატარებდნენ.
მტრის შემოსევის დროს, ციხე-გალავნის ამშენებელი სოფლების მოსახლეობა თავისი სარჩო-საბადებლით აქ აფარებდა თავს. მათ ევალებოდათ კოშკებისა და გალავნის დაცვა. ციხის კედლები ორ იარუსიანია. ქვედა, ყრუ იარუსის კედლის სისქე 1,5 მეტრს, ხოლო ზედა იარუსისა 70-80 სმ-ს შეადგენს. ამ კედლების სიგრძეთა განსხვავება ქმნის საბრძოლო ბილიკს. სიღნაღის ციხე-გალავანში ჩაშენებულია წმინდა სტეფანე ხირსელის სახელობის ეკლესია (წმ. სტეფანეს ეკლესია 1762 წელს არის აგებული. ამჟამად წმ. სტეფანეს ეკლესია ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო ძეგლია სიღნაღში). გალავანი ნაგებია ძირითადად რიყის ქვით, უმნიშვნელო რაოდენობითაა გამოყენებული აგური. ქალაქში  წმ. გიორგის ეკლესიაც მნახველზე წარუშლელ შთაბეჭდილებას ახდენს. (წმ. გიორგის ეკლესია XVIII საუკუნეშია აგებული. ეს ეკლესია ნაწილობრივ ძველი გალავნით არის მოფარგლული).

ოლიკო ცისკარიშვილი

ქიმიის მეცნიერებათა დოქტორ ომარ მუკბანიანის კაბინეტში რომ შევედი, პირველი რაც თვალში მომხვდა, კედელზე ჩამოკიდებული ნახატი იყო, რომლიდანაც მშვიდი ფერები იღვრებოდა. ნატურმორტი, საიდანაც მადისაღმძვრელად იმზირება ბროწეული, კომში და ვაშლი პროფესორ ნინო ილურიძეს დაუხატავს. ეს ნახატი, როგორც მოგვიანებით შევიტყვე, ბატონ ომარ მუკბანიანის ჯგუფის მორიგი გამოგონების წყალობით შეიქმნა. საღებავები, რომლებშიც სილიციუმორგანული პოლიმერებია გარეული სხვა დანარჩენი საღებავებისგან განსხვავებით, სხვა დადებით თვისებების გარდა, ის უპირატესობაც აქვს, რომ ოთხ-ხუთ დღეში შრება, როცა სხვა ზეთის საღებავებს გასაშრობად ზოგჯერ ერთი თვეც კი სჭირდება.

This slideshow requires JavaScript.

`ეს საღებავები, ჰიდროფობური თვისებისაა და ნესტს არ გაიკარებს, – ირწმუნება ომარ მუკბანიანი, რომელიც თურმე ბავშვობაში თავადაც ხატავდა და ახლაც დიდი სიამოვნებით ელოდება იმ დროს, როცა მხატვრობას დაუბრუნდება, _ ეს კი, იმას ნიშნავს, რომ როცა სილიციუმორგანულ ზეთში პიგმენტს ვურევთ, ნახატი წყალშიც რომ მოხვდეს, არ დასველდება, არ დაზიანდება.”
`ამ ნახატს რომ ვუყურებ, დროთა განმავლობაში ფერები უფრო მკვეთრი და ნათელი ხდება, მაგალითად წითელი, უფრო გამოიკვეთა…” _ ირწმუნება ზეთის სარებავებზე ექსპერიმენტის ჩამტარებელი და იმედოვნებს, რომ მომავალში, ამ საღებავებით ბევრი დაინტერესდება…
ჩვენი შეხვედრის თემა ნამდვილად არ ყოფილა, სილიციუმორგანული საღებავები, თუმცა სილიციუმორგანული ნაერთები მისი და მისი ჯგუფის (პროფესორი ელიზა მარქარაშვილი, თამარ თათრიშვილი, მარგიზი მეგრელიძე და სხვ.) კიდევ ერთი გამოგონების მთავარი ატრიბუტია…
პროფესორმა ომარ მუკბანიანმა თავის პატარა ჯგუფთან ერთად კიდევ ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი პროექტი წარმატებით დაასრულა. პროექტი `სილიციუმორგანული პოლიმერული საფარების შემუშავება ციტრუსების ხანგრძლივი შენახვისათვის~ შემუშავდა ციტრუსების შენახვის ვადების გაზრდის მიზნით, ციტრუსოვანი ნაყოფის დეზინფექციისა და შენახვის მეთოდი.
დღესდღეობით, საქართველოში წარმოებული ციტრუსი (მანდარინი, ფორთოხალი და ლიმონი) ვერ უძლებს დიდხანს შენახვას და ტრანსპორტირებას, რის გამოც, დანაკარგი ბევრია.
“პროექტის ძირითადი არსი იმაშია, რომ ციტრუსის ზედაპირის სილიციუმორგანული ნაერთებით დაფარვისას თხელი პოლიმერული აფსკი წარმოიქმნება, რომელიც მნიშვნელოვნად აფერხებს ნაყოფის შენახვისას მასში შემცველი წყლის აორთქლებას, ანუ ტენიანობის შემცირებას და ხელს უშლის ნაყოფის ჭკნობას. ამასთან, აფსკი აფერხებს აირგაცვლას ნაყოფში და ხელს უშლის სოკოვანი ბაქტერიების შეჭრას, რაც ზრდის შესაბამისად მისი შენახვისა და ტრანსპორტირების ვადებს,~ _ ამბობს ომარ მუკბანიანი.
მაკრომოლეკულების ქიმიის მიმართულების თანამშრომლები პოლიმერულ სილიციუმორგანულ საფარებზე 1979 წლიდან მუშაობენ, როგორც შესაფუთ მასალებზე. მუკბანიანის თქმით, ადრეც იყო მცდელობები ამ მეთოდის დანერგვაზე, ბათუმში ერთ-ერთი ციტრუსების საწარმოც დაინტერესებული იყო სამუშაოების დაწყებით. როცა წარმოებაში დანერგვაზე დაიწყო ლაპარაკი, ამ მიმართულებით აქტიური მუშაობა სწორედ მაშინ დაიწყეს. თუმცა პროექტი დასრულებულია, მაგრამ მეწარმეები თანამშრომლობაზე არ მოდიან.
`როდესაც რუსეთში დიდი რაოდენობით ციტრუსი გადიოდა, ძალიან ხშირ შემთხვევაში, გზაში გადამზიდველს 50-60 პროცენტი უფუჭდებოდა. ციტრუსი, მით უმეტეს, მანდარინი, ტრანსპორტირებას ვერ იტანს. მის დაზიანებულ ზედაპირზე კი, მთელი რიგი მიკრობების შეჭრას აქვს ადგილი, ხდება ლპობა და გაფუჭებული ციტრუსი, უბრალოდ, გადასაყრელი ხდება. ყველას აქვს თავისი შენახვის მეთოდი, ზოგი სანთლით დაფარვასაც იყენებს – ციტრუსის ზედაპირზე სანთელს ახვევენ. თუმცა, სილიციუმორგანული პოლიმერებით დაფარვას დიდი მნიშვნელობა აქვს, – ირწმუნება პროფესორი, _ რადგან სილიციუმორგანული საფარები ჰაერს ატარებს, ბაქტერიებს კი, არა. მას ციტრუსის დაცვითი პოზიციაც გააჩნია. ციტრუსის ზედაპირზე ამ ნაერთში გავლების შემდეგ, წარმოიქმნება სილიციუმორგანული ფენა და მათი ტრანსპორტირების ვადა, ერთ თვემდეც კი იზრდება.”
პროფესორი ომარ მუკბანიანი ტექნოლოგიასაც გვიხსნის: სილიციუმორგანულ სითხეში გადის ციტრუსი, რომელიც მერე შრება. დროთა განმავლობაში, ზედაპირზე თხელ საფარს იკეთებს, რომელიც უკვე ციტრუსს იცავს.
როგორც აღმოჩნდა, სილიციუმორგანული პოლიმერული საფარები ადამიანის ჯანმრთელობისთვის საერთოდ არ ყოფილა საშიში და ამის დასტურად ბატონმა ომარმა სილიციუმორგანული გულიც მანახა, რომელსაც ოპერაციების დროს, ადამიანს გულის მაგივრად უდგამენ. პროფესორმა ისიც აღნიშნა, რომ სილიციუმორგანული პოლიმერებით ხელოვნურ-სისხლძარღვებს აკეთებენ. ასე, რომ ეს ნაერთი, საერთოდ უვნებელია ადამიანის ჯანმრთელობისთვის, მით უმეტეს, რომ ეს ნაერთი ციტრუსის ზედაპირს არ სცილდება და პროდუქტში შიგნით არ შედის.
`თუ გაიხსნება რუსეთის ბაზარი, ან სხვა დიდ ქვეყნებში გავა ჩვენი ციტრუსი, ეს პროექტი გაამართლებს, _ ამბობს ბატონი ომარი, _ რადგან აქ, საქართველოში, მხოლოდ კერძო სექტორი თუ დაინტერესდება, რაც ნაკლებად სავარუდოა, რადგან ხშირად იმის გამო, რომ ციტრუსი თითქმის არ იყიდება, დაუკრეფავიც კი რჩებათ. საზღვარგარეთ, ამ მეთოდს ნამდილად არ იყენებენ, თუმცა საზღვარგარეთიდან შემოსულ ციტრუსს, მაგალითად, ფორთოხალს, აშკარად ეტყობა, რომ გარედან დაფარულია საფარით.”
მეცნიერი მეწარმეების პოზიციით გაკვირვებულია და გვიყვება – `ამ პროექტში გრანტი არ აგვიღია. ეს პროექტი სუფთა ენთუზიზამზე დავასრულეთ. თუმცა, როცა 2006 წელს გრანტი გვქონდა აღებული, ვერც მაშინ დავაინტერესეთ ბიზნესმენები. მაშინ ინტერპლასტს, რომელსაც ჩინეთიდან ჩამოჰქონდათ შემავსებელი, მათ შორის ცარცი. შევთავაზეთ ეკოლოგიურად სუფთა ანდეზიტის ნარჩენებისგან გაკეთებული პროდუქტი, 50 პროცენტით იაფად და უკეთესი მონაცემებით. მაინც არ წამოვიდნენ თანაშრომლობაზე.~
ასე, რომ ნაკლები იმედი აქვთ ადგილობრივი მეწარმეების, თუმცა როგორც ბატონი ომარის შემოქმედი ჯგუფი ირწმუნება, როგორც სხვა მათი გამოგონება, არც ციტრუსების შესაფუთი მასალის ტექნოლოგია არ ჯდება ძვირი. ამ მეთოდით, მყიდველამდე მიდის ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტი, რომელიც ყველა ვიტამინს ინარჩუნებს.
მოგების რაოდენობა კი წარმოების მასშტაბებზე იქნება დამოკიდებული. საშუალო წლიური და მთლიანი მოგებებს რაც შეეხება, ამ ინოვაციურ წინადადებას რეალიზაციის შემთხვევაში დიდი მოგების მოტანა შეუძლია.