გასული ათწლეულების განმავლობაში, არალეგალურმა სატყეო საქმიანობამ მთელ მსოფლიოში განსაკუტრებულად მასშტაბური სახე მიიღო.

უკანონო ხის ჭრამ საქართველოც მნიშნველოვნად დააზარალა,  რამაც შესაძლოა ფატალურ შედეგებამდე მიგვიაყვენოს. საქართველოს ტყეების დეგრადაციას მრავალი ფაქტორი იწვევს: ტყის არამდგრადი ჭრა, არალეგალური ტყითსარგებლობა და სხვა კანონსაწინააღმდეგო ქმედებები, ტყით მართვისა და მონიტორინგის სისტემის არაეფექტურობა, მოუქნელი ბიუროკრატიული ინსტიტუტები, არასაკმარისი დაფინანსება, სატყეო სექტორში ცნობიერების დაბალი დონე – ეკოლოგიური კატასტროფისკენ მიმავალი გზაა.

საქართველოში ტყის ფონდის მიწებს სამი მილიონი ჰექტარი უკავია, ხოლო დაახლოებით 2,8 მილიონი ჰექტარი, ანუ მთლიანი ტერიტორიის 40 % ტყით არის დაფარული .

როგორც სამცხე-ჯავახეთის სატყეოს სამმართველოს უფროსმა,  24 წლის ალექსანდრე თომასიანმა გვითხრა – ადიგენის რაიონში 132 ათასი ჰექტარი ტყეა.
“სამცხე-ჯავახეთში ტყეს სულ 38 რეინჯერი იცავს, –  ამბობს თემურ ბერიძე, მონიტორინგის განყოფილების უფროსი, – კარგი იქნებოდა, ამდენივე ადამიანი რომ კიდევ მოგვცენ ტყის დასაცავად, ამატებს ალექსანდრე თომასიანი. საჭიროა რეინჯერების გადამზადება, რადგან უმრავლესობამ, რომლებსაც დღეს ეს თანამდებობა უკავია, არაპროფესიონალია და ბევრი იმასაც ვერ არჩევს რომელი ხეა ნაძვი და რომელი ფიჭვი.”

მოსახლეობას ტყიდან მხოლოდ ფიჩხის გატანა შეუძლია, ისიც მხოლოდ რეიინჯერის თანხმობის შემდეგ. ერთი კბ.მ წიწვოვანი მასალა 2 ლარი ღირს, ფოთლოვანი კი 3 ლარი.

20 კბ/მ უკანონოდ მოჭრილი ხეების მორები, რომელიც ექვსი წლის წინ არის ჩამორთმეული და ვარგისიანობა დაკარგული აქვს, დღესაც ტყის პირას ყრია. “ინსპექციის პრეროგატივაა გადაწყვეტილების მიღება, თუ რა უნდა უყონ მოჭრილს ხეს, ჩვენ მხოლოდ მისი ჩამორთმევა გვევალება.” – ალექსანდრე თომასიანის აზრით, უმჯობესი იქნებოდა, ჩამორთმეული ხეების პრობლემის გადაჭრა სატყეოს სამმართველოს გადასცემოდა და ამით მოსაჭრელად გამზადებული ხეების ნაწილი მაინც გადარჩებოდა.

ალექსანდრე თომასიანი ამბობს, რომ საჭიროა სანერგე მეურნეობების გახსნა, სადაც ადგილობრივი მოსახლეობაც დასაქმდებოდა. – მადლობა უფალს, რომ ჩვენს ტყეებს თვითგანახლების უნარი აქვს, – ამბობს სატყეოს ახალგაზრდა უფროსი.

მისი თქმით, სამცხე-ჯავახეთის ტყეებში ძირითადად სპეც-ჭრები ხორციელდება. რაც კი იჭრება ტყე-კაფებით, ის ხეები რომლებსაც სხვა ხეების დაზიანება შეუძლია, ხშირად გვხვდება უკანონო ჭრებიც ნაძვის, წიფელის…

აგრარულ რეგიონებში არსებული ენერგიის ალტერნატიული წყაროების ნაკლებობა მოსახლეობას უბიძგებს უკენონოდ გაჩეხოს ტყე. გარდა ამისა, საძოვრების არაეფექტურად გამოყენების გამო, საქონელს ტყის ფონდის მიწებზე აძოვებენ, რომელიც ასევე მნიშვნელოვნად აზიანებს ტყის რესურსებს. ქვეყნის ეროვნული სტრატეგია და სატყეო პროგრამა ვერ უზრუნველყოფს ამ სიტუაციის გაკონტროლებას, სამართლებრივ ჩარჩოებს კი კანონმდებლობაში არსებულ ხერვეზები ასუსტებს.

ტყის არამდგრად მართვას და სატყეო სექტორში არსებულ კანონდარღვევებს, როგორც წესი, შედეგად მოყვება: შემოსავლების კარგვა საბიუჯეტო, კერძო და ადგილობრივ სექტორში (განსაკუთრებით ეს ტყეზე დამოკიდებულ თემებს შეეხება); ტყის ეკოსისტემების დეგრედაცია და ბიომრავალფეროვნების შემცირება: ნახშირბადის შთანმთქავი რესურსის დაკნინება და კლიმატის ცვლილება.

ხელსაყრელი კლიმატური პირობების წყალობით, ადიგენის რაიოშნი ბევრი კურორტია. კურორტი აბასთუმანი თბილისიდან 210 კმ-ის დაშორებით, მესხეთის ქედის ერთ-ერთ განშტოებაზე, მდინარე ოცხეს ხეობაში, ზღვის დონიდან 1270-1340 მეტრ სიმაღლეზე მდებარეობს. აბასთუმანი ზომიერად მშრალი კურორტების რიცხვს მიეკუთვნება. ხეობის თითქმის ვერტიკალურად აზრდილი ფერდობები დაფარულია წიწვოვანი ტყით, რომელშიც ფიჭვი დომინირებს, რომელიც ყვავილობის დროს უებარი სამკურნალო საშუალებაა ფილტვებით ავადმყოფი ადამიანისთვის. აბასთუმნის თერმული წყლების სამკურნალო თვისებებიც საყოველთაოდაა აღირებული. ისტორიკოსი, გეოგრაფი და კარტოგრაფი ვახუშტი ბაგრატიონი წერდა, რომ ახლანდელი აბასთუმნის ადგილას ჯერ კიდევ XIV საუკუნეში ყოფილა მჭიდროდ დასახლებული ქალაქი ოძრხე და არსებობდა სახელგანთქმული სამკურნალო წყლები. XVII საუკუნეში, ოსმალების ბატონობისას, აქ თურქული სტილის აბანო მიუწყვიათ. XIX საუკუნის 30-იან წლებში შესაძლებელი გახდა თერმული სამკურნალო წყლების მეცნიერული შესწავლა. შედეგად, მას აბასთუმნის ქლორნატრიუმსულფატკალციუმიანი ჰიპერთერმული სამკურნალო წყლები ეწოდა და გამოიყენება – რევმატიული, გინეკოლოგიური, დერმატული, ნერვული დაავადებების, ნივთიერებათა ცვლის მოშლილობისას და ქრონიკული წყლულების სამკურნალოდ. აქ მკურნალობდა რუსეთის იმპერატორის ალექსანდრე III-ის შვილი და რუსეთის უკანასკნელი იმპერატორის ნიკოლოზ II-ის ძმა ფილტვების მძიმე დაავადებამ გიორგი რომანოვი იძულებული გახადა უარი ეთქვა სამეფო ტახტზე და დასახლებულიყო აბასთუმანში.

აბასთუმანი ეკოლოგიურად სუფთა ბუნების ეტალონად განიხილება და უნიკალური ატმოსფერული პირობებით (ჰაერის მაღალი გამჭვირვალობა) ხაისთდება. მთის სუფთა ჰაერი, ზომიერად მშრალი ჰავა, წელიწადში მზის ნათების 3 ათას საათიანი ხანგრძლივობა ტუბერკულოზის მკურნალობის ძირითად ფაქტორებს წარმოადგენენ.

“ადრე აბასთუმანი ედემს გავდა, _ გვითხრა 64 წლის აბასთუმნელი ელმირა ალიევა, _ ხე-ტყეს მოსახლეობაც ჭრის, რა ქნას მოსახლეობამ ხომ არ გაიყინება. ადრე აქ ნიავიც კი არ იძვროდა, ახლა კი ქარიშხლები იცის, ეს ქნა უზომოდ ტყის ჭრამ. ბუნება განადგურდა. მოსახლეს სეზონზე (ოქტომბრიდან მაისამდე) დაახლოებით 10 კბ/მ შეშა სჭირდება. გაზიც არ გვაქვს, რომ საჭმელი მაინც გავაკეთოთ. გაზი რომ იყოს, ყველა გაზს იხმარდა, არავის მოსწონს საკუთარი ბუნების გაჩანაგება.”

“ძირითადად ფიჭვს ჭრიან, ფიჭვს კი ნაძვი ენაცვლება. აბასთუმნისთვის ეს კატასტროფაა. დროთა განმავლობაში დაკარგავს სამკურნალო თვისებებსაც. აქაური ჰაერი, ფიჭვების ყვითელი მტვერი უებარი საშუალებაა ტუბერკულოზითა და ჭლექით დაავადებულებისთვის. რამდენიმე წლის წინ, აქ ნიავიც კი არ იძვროდა, ჰაერი ისეთი გამჭვირვალე იყო. 3-4 წლის წინ 1200 ჰექტარი ტყე დაიწვა. კატასტროფული სიტუაცია შეიქმნა. ჩვენი მოსახლეობა ფიწლებითა და ნიჩბებით აქრობდა ცეცხლს. საბედნიეროდ წვიმა მოვიდა და ხანძრის ჩაქრობაში დაგვეხმარა. პრობლემაა ბაგავიც. სოფელი აღობილი, ადრე სანატორიუმი იყო, ეხლა კი ნაგავში ცურავს. მოსახლეობა პირდაპირ მდინარეში ყრის ნაგავს. აბასთუმანსი კი კანალიზაციის მილები პირდაპირ მდინარეში ჩაედინება.” _ ამბობს მანანა ურუშაძე აბასთუმნის ტურისტული ასოციაციის წარმომადგენელი.

ადგილობრივი მოსახლეობა ხშირად უჩივის მოძველებულ საკანალიზაციო სისტემებს, დაბინძურებულ სასმელ წყალს, სამუშაო ადგილების უქონლობას, უგაზობას, ნაგავსაყრელისა და ნარჩენების გატანაც მოუწესრიგებელია და შიდა გზები კი ამორტიზირებული.

აბასთუმანი მაინც საფრთხის წინაშეა, რადგან ხე-ტყის ჩეხვის შედეგად, ეროზირებული უბნები გაძლიერდება. მდინარის ნაპირსამაგრის არ არსებობის გამო, ტეროტორიის დატბორვის საშიშროებაცაა. ტყის განადგურებას კი მიკრო-კლიმატის გაუარესება მოყვება, რადგან სპეციალისტთა თქმით, მოჭრილ ფიჭვს არ აქვს იმდენი თვით აღდგენის უნარი და მას უკვე ნაძვი ენაცვლება… ამით კი კურორტი ნელ-ნელა კარგავს უნიკალურ თვისებებს. თუმცა კი სპეციალისტები იმედოვნებენ, რომ იმის გამო, რომ საქართველოში ტყეებს თვითაღდგენის უნარი გააჩნიათ კატასტროფა არ გვემუქრება.