მანგლისის საეპისკოპოსო ტაძარი ქრისტიანობის ერთი უძველესი ცენტრთაგანი იყო საქართველოში. მემატიანეების გადმოცემით, მანგლისში უკვე მირიან მეფის დროს (მე-4 საუკუნეში) აუგიათ ეკლესია. ტაძრის უძველესი ნაწილები VII მიეკუთვნება. 1002 წელს, შენობა არსებითად გადააკეთეს და გააფართოვეს. აღმოსავლეთის ნაწილი, კარიბჭეები და კედლების ჩუქურთმები, XI ს-ეს მიეკუთვნება. ამავე საუკუნეშია შესრულებული გუმბათში შერჩენული კედლის მხატვრობაც. 1852 წელს ძეგლი შეაკეთეს და შიგნიდა შელესეს. ტაძარი მოქმედია და ამჟამადაც მიმდინარეობს სარემონტო სამუშაოები.
მანგლისი ტურისტებისთვის, არა მარტო ეკლესიებითა და შესანიშნავი გარემოთი, ტყითა და მდინარეებითაა საინტერესო, ალგეთის პარკში უამრავი გამოქვაბულის ხილვაცაა შესაძლებელი, თუნდაც არსენას გამოქვაბული. მანგლისი სამკურნალო თვისებებითაც გამორჩევა და სამკურნალო ტურიზმის მოყვარულებიც დიდი სიამოვნებით სტუმრობენ მას. მანგლისი თავისი მიკროკლიმატით საუკეთესო სამკურნალო ადგილია, რადგან ხშირია გარშემო წიწვოვანი ტყეები. სპეციალისტთა მტკიცებით, აბასთუმანის მსგავსად, საუკეთესო სამკურნალო ტურიზმის ზონაა. მანგლისის ჰაერი ძალიან უხდება ბავშვებს, რომლებსაც ბრონხების და ფილტვების პრობლემა აწუხებთ. განსაკუთრებით სასარგებლოა გაზაფხულის მიწურულს, აპრილ–მაისში, როდესაც ფიჭვი ყვავის, რადგან ფიჭვის მტვერის ჩასუნთქვა ბევრ დაავადებისთვის სამკურნალო და პროფილაქტიკურ ეფექტს იძლევა.
მანგლისი ალგეთის ეროვნული პარკის მიდამოებშია. ალგეთის ეროვნული პარკი (6822 ჰა) დაარსდა 1965 წელს, როგორც სახელმწიოფო ნაკრძალი. 2007 წელს კი მას ეროვნული პარკის სტატუსი მიენიჭა.
ალგეთის ეროვნული პარკი მოიცავს ალგეთის ხეობაში ტყის დაფარულ მასივებს და თბილისიდან 60 კმ-ის დაშორებით მდებარეობს. ეროვნული პარკის უდიდესი ნაწილი ნაძვნარი, წიფლნარი, მუხნარი, ფიჭვნარი, რცხილნარი და იფნარი ტყითაა დაფარული.
პარკი მდიდარია ფლორითა და ფაუნით. აქ ხშირად შეხვდები შველს, თუმცა დათვის, მგლის, ფოცხვერის, ბექობის არწივის ან კავკასიური როჭოს სანახავად ვიზიტორებს ცოტა იღბალიც დასჭირდებათ.
ალგეთის ხეობაში გვხვდება რამდენიმე პატარა სოფელი, სადაც ერთმანეთის გვერდით ქართველები, ოსები და აზერბაიჯანელები ცხოვრობენ, რომლებიც მესაქონლეობას, მეცხენეობას და მეცხვარეობას მისდევენ.
ოლიკო ცისკარიშვილი




