პროექტს „სასურსათო პროდუქტებს მომხმარებლები აკონტროლებენ“ სტრატეგიული კვლევებისა და განვითარების ცენტრი 2011 წლის აგვისტოდან ევრაზიის თანამშრომლობის ფონდის მხარდაჭერითა და შვედეთის საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს დაფინანსებით ახორციელებს.
Category Archives: ეკოსურსათი
მაწონი, იოგურტი, კეფირი
როგორ ავარჩიოთ ხორცი?
„სასურსათო პროდუქტებს მომხმარებლები აკონტროლებენ“ სტრატეგიული კვლევებისა და განვითარების ცენტრი http://www.momxmarebeli.ge/ მომხმარებელს სთავაზობს რჩევას, როგორ აარჩიონ ხორცი.
როგორ ავარჩიოთ კვერცხი
აღდგომის მოახლოებასთან ერთად, აქტუალური ხდება საკითხი, როგორ ავარჩიოთ კვერცხი. ამასთან დაკავშირებით, გთავაზობთ ინფორმაციას.
რძემჟავა პროდუქტები
ყველამ ვიცით, თუ რძეს სითბოში გავაჩერებთ, ამჟავდება. თუმცა, იმის მიხედვით, რომელი მიკროორგანიზმები გამრავლდება ამ დროს რძეში, ამჟავებული პროდუქტი შესაძლოა ან საზიანო გამოვიდეს, ან ძალიან გემრიელი და სასარგებლო. ასე მზადდება ე.წ. „რძემჟავა პროდუქტები” – შემთბარ რძეში შეაქვთ სპეციალურად შერჩეული, სასარგებლო მიკროორგანიზმების კულტურა („დედო”), რომლებიც გამრავლებისას ახდენს რძის შემადგენელი კომპონენტების გარდაქმნას გემრიელ და უფრო ადვილად ასათვისებელ ნივთიერებებში. ასე კეთდება მაწონი, იოგურტი, კეფირი, არაჟანი, ხაჭო და სხვა პროდუქტები – მსოფლიოში სხვადასხვა დასახელების ასობით რძემჟავა პროდუქტი იწარმოება.
როგორ ავარჩიოთ რძის ნაღების პროდუქტები?
ინფორმაცია იმის შესახებ, როგორ შეარჩიოთ ესა თუ ის პროდუქტი, ხშირად გვაწვდის ინფორმაციას http://www.momxmarebeli.ge/-ს თანამშრომლები, რომლებიც მუშაობენ პროექტის „სასურსათო პროდუქტებს მომხმარებლები აკონტროლებენ“ ფარგლებში. ამჟამად, მომხმარებელს ვთავაზობთ როგორ ავარჩიოთ რძის ნაღების პროდუქტები.
როგორ ავარჩიოთ ლიმონათი
საახალწლო მაგიდა წარმოუდგენელია ალკოჰოლიანი და უალკოჰოლო სასმელების გარეშე. ცხადია, სუფრისთვის ლიმონათის ყიდვასაც დააპირებთ, ეს სასმელი ხომ ბევრს უყვარს, განსაკუთრებით კი – ბავშვებს.
რა უნდა ვიცოდეთ ლიმონათზე?
ლიმონათი გამაგრილებელი სასმელია. მას ახასიათებს მოტკბო-მომჟავო, წყურვილის მომკვლელი გემო და სასიამოვნო არომატი. გარდა ამისა, იგი, როგორც წესი, გაზირებულია (სითხეში ჩატუმბულია ნახშირორჟანგი), რაც დალევისას სასიამოვნო „შუშხუნა“ შეგრძნებას ქმნის და უკეთესად კლავს წყურვილს.
კლასიკური ლიმონათი ნატურალური ხილის წვენის ან ნაყენისა და ვაჟინისაგან (შაქრის სიროფი) მზადდება. ასე მომზადებულ ლიმონათს აქვს ქიმიური შემადგენლობა, რომელიც ადამიანის ორგანიზმზე დადებითად მოქმედებს: მასში უხვადაა სხვადასხვა ორგანული მჟავები, მინერალური ნაერთები, ვიტამინები, არომატული ნივთიერებები, ნახშირწყლები და სხვა, რომლებიც არეგულირებენ ადამიანის ორგანიზმის წყლის რეჟიმს და ნივთიერებათა ცვლას. ლიმონათები მატონიზირებელი (ტონუსის ამწევი) თვისებებითაც ხასიათდება.
თუმცა ასეთი ნატურალური ლიმონათები დღეისათვის, სამწუხაროდ, იშვიათად გვხვდება. ამჟამად ლიმონათის წარმოების დროს ძალიან ხშირად ხელოვნური საღებავები, შაქრის შემცვლელი დამატკბობლები და არომატიზატორები გამოიყენება, რომელთა უმეტესობა ჯანმრთელობისთვის მავნეა. ამ გზით მიღებული სასმელები ნატურალურ ლიმონათზე ბევრად იაფია და, ბუნებრივია, უალკოჰოლო სასმელების ბაზარზე სწორედ მათ უკავიათ ძირითადი ადგილი.
შაქრის შემცვლელი დამატკბობლების გამოყენებით წარმოებული სასმელები რეკომენდებულია მხოლოდ დიაბეტით დაავადებულთათვის. ჯანმრთელი ადამიანისთვის კი მსგავსი დამატკბობლების ხშირი მიღება საზიანოა, ვინაიდან იგი კუჭქვეშა ჯირკვლის დისფუნქციასა და ორგანიზმში ნახშირწყლოვანი ცვლის დარღვევას იწვევს. განსაკუთრებით არასასურველია დამატკბობლების გამოყენებით წარმოებული ლიმონათის მოხმარება ზაფხულში, ვინაიდან ყველაზე გავრცელებული დამატკბობელი, ასპარტამი, 30ºC ან მეტ ტემპერატურაზე პროდუქტის შენახვისას იშლება და წარმოქმნის ტოქსიკურ ნივთიერებას (მეთანოლს). რაც შეეხება ხელოვნურ საღებავებს, დადასტურებულია, რომ ისინი ბავშვებში იწვევს ყურადღების დეფიციტს, ჰიპერაქტიურობას, ნევროზებს და ტვინის დისფუნქციასაც კი.
როგორ ავარჩიოთ ლიმონათი?
იმისთვის, რომ თქვენი და თქვენი შვილების ჯანმრთელობა არ დააზიანოთ, ლიმონათის შეძენისას უნდა შეეცადოთ აირჩიოთ ისეთი ბრენდი, რომელშიც ხელოვნური საღებავები ან დამატკბობლები მინიმალურად არის გამოყენებული. ამისთვის ეს რჩევები გამოგადგებათ:
მოერიდეთ ხასხასა, არაბუნებრივი, მკვეთრი „ქიმიური“ ფერის სასმელებს. ასეთი ფერები მხოლოდ ხელოვნური საღებავებით მიიღება. ნატურალური სასმელი ყოველთვის ნაკლებად ღაჟღაჟაა და მყვირალაა.
ყურადღებით წაიკითხეთ შემადგენლობა ეტიკეტზე. თუ აღმოაჩენთ, რომ პროდუქტი შეიცავს დამატკბობლებს: ასპარტამს, ქსილიტს, საქარინს, ან მასზე მითითებულია დამატკბობელი საკვებდანამატის კოდი (E950-დან E970-მდე) – არ შეიძინოთ ასეთი ლიმონათი.
სამწუხაროდ საქართველოში ხშირად პროდუქციას შემადგენლობა არ აწერია. თუკი რაიმე ბრენდის ლიმონათს რეგულარულად ხმარობთ, გირჩევთ, გაარკვიოთ, შაქარს შეიცავს იგი თუ დამატკბობლებს. ამისთვის გადმოასხით ცოტაოდენი ლიმონათი ჭიქაში და დატოვეთ რამოდენიმე დღე ოთახის ტემპერატურაზე. თუ პროდუქტი ნამდვილ შაქარზეა დამზადებული, იგი „დუღილს“ დაიწყებს, აჟავდება. ხელოვნური დამატკბობლები კი ასეთ ეფექტს არ იძლევა.
ინფორმაცია იმის შესახებ, როგორ შეარჩიოთ ესა თუ ის პროდუქტი, შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდზე http://www.momxmarebeli.ge/.
როგორ ავარჩიოთ თევზისა და ხორცეულის შებოლილი პროდუქტები
ხორცისა და თევზის დამარილება-შებოლვა ამ პროდუქტების შენახვის გავრცელებული მეთოდია. ამავე დროს, შებოლილი ხორცი ან შებოლილ-დამარილებული ლორი ან თევზი გემრიელი დელიკატესიც არის.
როგორ მზადდება შებოლილი პროდუქტები?
დამუშავების ტექნოლოგიის მიხედვით შებოლილ-დამარილებული პროდუქტები რამოდენიმე ტიპად იყოფა. იმისთვის, რომ ხარისხიანი პროდუქტი ავირჩიოთ, საჭიროა ცოტათი გავერკვეთ ამ ტექნოლოგიებში.
პირველი, რაც უნდა ვიცოდეთ: შებოლილი ხორცი კარგად ინახება იმის გამო, რომ:
იგი გაჟღენთილია ბაქტერიებისთვის მომწამვლელი ნივთიერებებით (ბაქტერიოციდური ნივთიერებებით), რომელსაც მხრჩოლავი ხე გამოყოფს. თუმცა ეს ნივთიერებები ამავე დროს ადამიანისთვისაც მავნეა, ზოგი მათგანი კი კანცეროგენული თვისებების მქონეა. ამიტომ დიდი ოდენობით შებოლილი პროდუქტების ჭამა რეკომენდებული არ არის;
შებოლვამდე ხდება ლორის/თევზის დამარილება (მარილში გამოყვანა), რაც აგრეთვე არახელსაყრელ პირობებს ქმნის ბაქტერიების გამრავლებისთვის;
როგორც დამარილების, ასევე შებოლვის პროცესს თან სდევს პროდუქტის ნაწილობრივი გამოშრობა, რაც თავისთავად აგრეთვე ანელებს ბაქტერიების ცხოველქმედებას.
ამიტომ რაც უფრო მარილიანია, გამომშრალია ან შებოლილია პროდუქტი, მით მეტად არის მასში ბაქტერიების გამრავლება დათრგუნული და, შესაბამისად, მეტია პროდუქტის შენახვის ვადა. თუმცა, ყველა ამ მეთოდის კომბინირების შედეგადაც კი პროდუქტის შენახვის მაქსიმალური ვადა (სიგრილეში) 2-3 თვეს არ აღემატება.
თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ნებისმიერი შებოლილი პროდუქტი ამდენ ხანს ინახება – ტექნოლოგიის მიხედვით, შენახვის ვადა შესაძლოა სულ რამოდენიმე დღეს შეადგენდეს. ამიტომ სასურველია ყოველთვის გავარკვიოთ, შებოლვის რომელი ტექნოლოგიით არის დამზადებული პროდუქტი: ცივი შებოლვით, ცხელი შებოლვით, თუ თხევადი შებოლვით, წინასწარი დამარილებით თუ დამარილების გარეშე.
პროდუქტი შეიძლება სხვადასხვა ტემპერატურის ბოლით დამუშავდეს: თუ ბოლის ტემპერატურა 40-50 გრადუსია, პროცესს „ცივ შებოლვას” უწოდებენ,ხოლო 50 გრადუსზე ზემოთ – „ცხელ შებოლვას”. ცივი შებოლვა უფრო დიდხანს მიმდინარეობს და ცივად შებოლილი პროდუქტი, როგორც წესი, უფრო გამომშრალია, ვიდრე ცხლად შებოლილი. ცხლად შებოლვა უფრო სწრაფი პროცესია და იგი ფაქტობრივად პროდუქტის თერმულ დამუშავებასაც („გამოცხობას”) მოიცავს. შესახედავად ცივად შებოლილი პროდუქტი უფრო ღია ფერისაა, ცხლად შებოლილი კი უფრო მუქია და მბზინვარე. იმისთვის, რომ გადაწყვიტოთ, რომელი აირჩიოთ, გაითვალისწინეთ შემდეგი:
ცივად შებოლილი პროდუქტი ცხლად შებოლილზე დიდხანსაც ინახება და ჯანმრთელობისთვისაც ნაკლებად მავნეა – თუმცა ის, როგორც წესი, ცხელად შებოლილზე უფრო ძვირი ღირს, ვინაიდან მის მომზადებას მეტი დრო სჭირდება.
ცხლად შებოლილი პროდუქტი უფრო წვნიანი და ნაზია, მაგრამ ჯანმრთელობისთვის უფრო მავნეა – იგი უფრო მეტი ოდენობით შეიცავს იმ მავნე ნივთიერებებს, რომელიც ბოლშია – მაღალ ტემპერატურაზე დამუშავების გამო ეს ნივთიერებები იოლად აღწევენ პროდუქტში და რჩებიან იქ.
ცხლად შებოლილ თევზში არსებობს ბოტულიზმის ჩხირის განვითარების პირობები. ამიტომ თევზის ქარხნული შებოლვისას ნედლეული აუცილებლად მოწმდება ბოტულიზმის ჩხირის არსებობაზე. ბუნებრივია, კუსტარული შებოლვისას ეს შეუძლებელია. ამიტომ, დაბეჯითებით გირჩევთ: მოერიდეთ კუსტარული წესით მომზადებულ ცხლად შებოლილ თევზს!
რაც შეეხება პროდუქტის დამარილებას (მარილში გამოყვანას) – ეს პროცესი შებოლვას პრაქტიკულად ყოველთვის წინ უსწრებს. თუმცა ხშირად, ქარხნული შებოლვისას, მარილს მხოლოდ საგემოვნო თვისებების გაუმჯობესებისთვის იყენებენ და საბოლოო პროდუქტში მისი რაოდენობა 3%-ს არ აღემატება. სოფლებში, კუსტარულ პირობებში, როგორც წესი, პროდუქტის შებოლვას მისი მარილში გამოყვანის 30-45 დღიანი პერიოდი უსწრებს წინ და საბოლოო პროდუქტში მარილის რაოდენობა 25%-ს აღწევს. ამიტომ, მაგალითად, რაჭული შებოლილი ლორი უფრო დიდხანს ინახება, ვიდრე ქარხნულად შებოლილი.
კიდევ ერთი რამ, რაც მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ: ყველაფერი, რასაც „შებოლილი“ ჰქვია, მართლა ბოლით დამუშავებული არ არის. საქმე ისაა, რომ დღეს არსებობს იოლი და უსაფრთხო მეთოდი პროდუქტისთვის „შებოლილის“ გემოსა და არომატის მისანიჭებლად. ეს არის სპეციალური სითხეები, ე.წ. „თხევადი ბოლი“, ფაქტობრივა – ბოლის არომატი თხევადი სახით. ამ სითხით დამუშავების შედეგად პროდუქტი სწრაფად იძენს ბოლის არომატს და გემოს. კარგი ის არის, რომ ამ სითხეებით დამუშავებული ხორცი ჩვენი ჯანმრთელობისთვის უფრო უვნებელია, ვიდრე ბოლით დამუშავებული („თხევადი ბოლი“ არ შეიცავს იმ კანცეროგენულ ნივთიერებებს, კერძოდ ბენზპირენს, რომელიც ბოლში უხვადაა), თუმცა თხევადი ბოლი პროდუქტს ბოლის მხოლოდ გემოს და სუნს ანიჭებს -ბაქტერიებისგან დაცვას ის არ უზრუნველყოფს. ამიტომ, პროდუქტის მეტ-ნაკლებად ხანგრძლივი შენახვისთვის მასში სხვადასხვა კონსერვანტებს უმატებენ – რაც ჯანმრთელობისთვის მაინცდამაინც კარგი არასდროს არ არის. თუმცა, ამავე დროს, „თხევადი ბოლის” გამოყენება მეწარმოსთვის ბევრად იაფია, ვიდრე ნამდვილი შებოლვა და, შესაბამისად, ასეთი გზით წარმოებული პროდუქტი უფრო იაფი და ხელმისაწვდომია.
ნებისმიერი ტიპის შებოლილი პროდუქტის შეძენისას გახსოვდეთ:
პროდუქტის ზედაპირი და გადანაჭერი უნდა იყოს მშრალი და არ გამოყოფდეს ტენს ხელის დაჭერისას;
პროდუქტს უნდა ჰქონდეს ერთგვაროვანი შეფერილობა, ლაქების გარეშე (პროდუქტს არ უნდა ჰქონდეს უმი, მომწვანო ფერის, ან შეუბოლავი ნაწილები);
პროდუქტს უნდა ჰქონდეს შებოლვისათვის დამახასიათებელი არომატი;
არ შეიძინოთ პროდუქტი, რომელსაც დაჰკრავს სიმძაღის სუნი.
წაიკითხეთ გამოშვების თარიღი და ვარგისობის ვადა! არ შეიძინოთ ვადაგასული ან არასათანადო პირობებში შენახული პროდუქტი;
შებოლილი ლორის ან ხორცის შეძენისას გაითვალისწინეთ:
ლორში ცხიმის ფენა არ უნდა იყოს გაყვითლებული – ეს სიძველის ნიშანია;
დააკვირდით, რომ პროდუქტზე არ იყოს ჯაგრის ან თმების ნარჩენები, ობი, ლორწო, ჭუჭყი – ეს პროდუქტის დამუშავების არაჰიგიენურ პირობებზე მიუთითებს;
პროდუქტის სიღრმეში (მაგალითად ძვალთან გადანაჭერში) არ უნდა იყოს სისხლის კვალი – ეს ნიშნავს, რომ პროდუქტი არასრულადაა დამუშავებული და არ არის გამორიცხული, მასში გაფუჭების პროცესები იყოს დაწყებული;
შებოლილ-დამარილებული თევზის შეძენისას დააკვირდით:
თუ თევზის გვერდებზე ნათელი ზოლები ჩანს, ეს იმას ნიშნავს, რომ შებოლვის ტექნოლოგია დარღვეულია და პროდუქტი, შესაძლოა, უვნებელი არ იყოს.
სველი ნაცრისფერი, მომწვანო ან შავი ნაფიფქი შებოლილ თევზზე სიძველის მიმანიშნებელია. მსგავსი ნადების აღმოჩენისას თევზი საკვებად არ გამოიყენოთ!
თუ ცივი შებოლვის თევზს ზედაპირზე მარილის ნადები აქვს, ეს ნიშნავს რომ თევზი ზედმეტად გამოაშრეს. ჯანმრთელობისთვის საშიში ეს არ არის, თუმცა ასეთი პროდუქტის საგემოვნო თვისებები საკმაოდ დაბალია;
შებოლილი თევზის ზედაპირზე ხშირად ჩნდება უვნებელი მშრალი თეთრი ობი. ეს არ არის უხარისხობის მაჩვენებელი. მოხმარებისას ობი შესაძლებელია მოვაცილოთ ცხიმიანი ან მარილიანი ნაჭრით. ასეთი თევზი ჯობს დიდხანს აღარ შევინახოთ;.
ყურადღება მიაქციეთ:
სამწუხაროდ, არის შემთხვევები, როდესაც არაკეთილსინდისიერი მეწარმეები ცდილობენ გაფუჭებული თევზის სუნი და გემო შებოლვის საშუალებით დაფარონ. ამისთვის მას ამუშავებენ „თხევადი ბოლით“, რომელიც გაფუჭებული თევზის არასასიამოვნო სუნს ფარავს. ასეთი თევზის ჭამა ძალიან საშიშია! ამ ფალსიფიკაციის გამოსაცნობად დააკვირდით „შებოლილ” თევზს.
თევზი არ შეიძინოთ და არ მიირთვათ, თუ ქვემოთ ჩამოთვლილიდან რომელიმე შეამჩნიეთ:
თევზის ხორცი მომჩვარულია და იოლად იშლება;
ლაყუჩები ლორწოვანია, მათი სტრუქტურა დაკარგულია
თვალები წეპოვანი და ჩავარდნილია;
ძვლები მოშორებულია ხორცს.
როგორ შევინახოთ შემობილი პროდუქტები
ნებისმიერი ტექნოლოგიით მომზადებული შებოლილ-დამარილებული პროდუქტები მაცივარში (0-6ºC) უნდა შეინახოთ. მათი შენახვის ვადები ასეთია:
ცხლად შებოლილი ხორცი/ლორი – 5 დღე (ვაკუუმ-შეფუთვაში – 10 დღე);
ცივად შებოლილი მოხარშული უმარილო ხორცი/ლორი – 5 დღე;
ცივად შებოლილი უმი უმარილო ხორცი/ლორი – 1 თვე;
ცივად შებოლილი დამარილებული ხორცი/ლორი – 3 თვე;
ცხლად შებოლილი თევზი – 5 დღე (ვაკუუმ-შეფუთვაში – 2 თვე);
ცივად შებილილი თევზი – 14 დღე (ვაკუუმ-შეფუთვაში – 3 თვე).
არ მიირთვათ შებოლილი პროდუქტი, თუკი:
მას გაუვიდა შენახვის ვადა;
მას დაჰკრავს სიდამპლის და მომწარო გემო;
ამჟავდა, ლორწოთი დაიფარა ან გაფუჭების სხვა ნიშნები აქვს.
და ბოლოს, გახსოვდეთ: შებოლილ-დამარილებული პროდუქტები მიმზიდველი დელიკატესია, მაგრამ არა ყოველდღიური საჭმელი. მათი დიდი რაოდენობით მოხმარება ზრდის ღვიძლის და თირკმელების ფუნქციონალურ დატვირთვას და ჯანმრთელობისთვის საზიანოა!
ინფორმაცია იმის შესახებ, როგორ შეარჩიოთ ესა თუ ის პროდუქტი, შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდზე http://www.momxmarebeli.ge/.
კოლიბაქტერიებით დაბინძურებული თევზეული თბილისის მაღაზიებში
მომხმარებლების საჩივრების საფუძველზე თბილისის მაღაზიებში შეძენილი შებოლილი თევზეულის დიდი ნაწილი კოლიბაქტერიებით დაბინძურებული აღმოჩნდა, კიდევ უფრო მდარე ხარისხის თევზეული იყიდება ბაზრობებზე.
სურსათის ცხელ ხაზზე (2194242) დარეკა მომხმარებელმა, რომელმაც განაცხადა, რომ ჯერ კიდევ ზაფხულში დოლიძის ქუჩაზე მდებარე მაღაზია „აკვარიუმი”-ში შეიძინა შებოლილი ორაგული. მომხმარებლის განმარტებით თევზს ჰქონდა ცუდი გემო და პროდუქტის მცირე ნაწილის გასინჯვის შემდეგ მას განუვითარდა მოწამვლის ნიშნები.
შეუძლებელი იყო მაღაზიაში იმავე პარტიის თევზი ყოფილიყო, თუმცა საჩივრის გადამოწმების მიზნით, 12 დეკემბერს მითითებულ მაღაზიაში პროექტის „მომხმარებლები აკონტროლებენ სურსათის ხარისხს“ წარმომადგენლებმა შევიძინეთ ყველა დასახელების შებოლილი თევზი, რაც კი გაყიდვაში ჰქონდათ: ცხლად შებოლილი ორაგულის ხერხემალი, ცივად შებოლილი სათალი „მასლიანკა“ და ცივად შებოლილი სკუმბრია.
შეძენილი პროდუქტები მიკრობიოლოგიური ანალიზისთვის ჩაბარდა ლაბორატორიას. ლაბორატორიის პასუხის მიხედვით, სამი შემოწმებული პროდუქტიდან მხოლოდ ერთი – ცივად შებოლილი სკუმბრია აკმაყოფილებდა სანიტარული წესების მოთხოვნებს.
დანარჩენი ორი: ორაგულის ხერხემალი, ცხლად შებოლილი დაბინძურებული იყო ნაწლავის ჩხირის ჯგუფის ბაქტერიებით (კოლიფორმებით) დასტაფილოკოკით (S.aureus), ხოლო თევზი ზუთხისებური (სათალი „მასლიანკა”) დაბინძურებული იყო ნაწლავის ჩხირის ჯგუფის ბაქტერიებით (კოლიფორმებით).
სპეციალისტების განმარტებით, დაბინძურება შესაძლოა წარმოქმნილიყო პროდუქტის წარმოების, დისტრიბუციის ან რეალიზაციის სტადიებზე.
პროექტის წარმომადგენლებმა მაღაზიასა და სურსათის ეროვნულ სააგენტოს აცნობეს დარღვევის შესახებ.
მანამდე, კიდევ ერთი ზარი შემოვიდა სურსათის ცხელ ხაზზე (2194242): 2011 წლის 1 დეკემბერს მომხმარებელმა გვაცნობა, რომ სადგურთან მდებარე ბაზრობაზე შეიძინა გაყინული ორაგული, რომლის ხორცშიც, დაჭრის დროს, დიდი რაოდენობით წვრილი თეთრი ლორწოვანი ბუშტუკები აღმოაჩინა. მომხმარებელს აინტერესებდა, რამდენად უსაფრთხო იყო პროდუქტი საკვებად. კვების ექსპერტებთან კონსულტაციის შედეგად დავადგინეთ, რომ „თეთრი ბუშტუკები“ შესაძლოა რაიმე პარაზიტის კვერცხები ან სხვა დაავადება ყოფილიყო და მომხმარებელს ვურჩიეთ, დასნებოვნებული თევზი არ ეჭამა.
სანამ ჩვენ თევზის შესამოწმებლად ლაბორატორიას შევარჩევდით, მომხმარებელმა პროდუქტი გამყიდველს დაუბრუნა. ამიტომ თევზის დასნებოვნების ზუსტი ბუნება ჩვენ ვერ გავარკვიეთ.
2011 წლის 12 დეკემბერს ჩვენ შევეცადეთ გაყინული ორაგული გვეყიდა ბაზრობაზე, მომხმარებლის მიერ მითითებულ ადგილას, თუმცა აღმოჩნდა, რომ გამყიდველს არ გააჩნია სალაროს აპარატი, ქვითრის გარეშე შესყიდვის უფლება კი ჩვენ, სამწუხაროდ, არ გვაქვს. კვების ექსპერტის განმარტებით, რომელიც თან გვახლდა, გაყინული ორაგული, რომლის მოყიდვასაც ჩვენთვის გამყიდველი ცდილობდა, აშკარად არ იყო საღი, თუმცა მომხმარებლის მიერ აღწერილი „თეთრი ბუშტუკები“ არც ერთ თევზს გარედან არ ეტყობოდა.
მომხმარებლებს ვურჩევთ, მოერიდონ ბაზრობებზე თეზვეულის შეძენას.
თევზის კუნთოვან ქსოვილში აღწერილი „თეთრი ბუშტიკების“ ან რაიმე სხვა სახის უცხო ჩანართების აღმოჩენის შემთხვევაში, არ მიირთვან თევზი.
დასნევოვნებული თევზის აღმოჩენისას დაგვირეკავთ ცხელ ხაზზე. ჩვენ შევეცდებით, გამოვიკვლიოთ პროდუქტი.
ინფორმაცია იმის შესახებ, როგორ შეარჩიოთ ესა თუ ის პროდუქტი, შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდზე http://www.momxmarebeli.ge/.
პროექტს „სასურსათო პროდუქტებს მომხმარებლები აკონტროლებენ“ სტრატეგიული კვლევებისა და განვითარების ცენტრი 2011 წლის აგვისტოდან ევრაზიის თანამშრომლობის ფონდის მხარდაჭერითა და შვედეთის საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს დაფინანსებით ახორციელებს.Bottom of Form პროექტის ფარგლებში სექტემბრიდან ამუშავდა სურსათის ცხელი ხაზი – 2194242. მომხმარებელს შეუძლია დარეკოს მითითებულ ნომერზე და აცნობოს სავაჭრო ქსელში აღმოჩენილი ან შეძენილი უვარგისი, ვადაგასული, საეჭვო ან არასწორად ეტიკეტირებული სასურსათო პროდუქტების შესახებ.
როგორ ავარჩიოთ ქათმის ხორცი
ახალი წლის ციებ-ცხელაბა უკვე დაიწყო, დიასახლისების უმრავლესობა ახალი წლის სუფრისთვის უკვე ემზადებიან და ბევრი წინასწარ ცდილობს შეიძინოს საცივისა თუ გოზინაყის ატრიბუტები, თუმცა ბევრმა არ იცის როგორ გაარჩიოს ბებერი და ახალგაზრდა ქათამი? რომელს მიანიჭოთ უპირატესობა – მამლის თუ დედლის ხორცს? ალბათ ბევრისთვის ისიც საინტერესოა როგორ ამოიცნოს, ახალი დაკლულია თუ არა ქათამი? რომელი უკეთესია სოფლის ქათამი თუ ფერმის?
ამ შეკითხვებით ხშირად მიმართავენ ვებგვერდს www.momxmarebeli.ge-ს მომხმარებლები. რეკავენ სურსათის ცხელ ხაზზეც (2194242).
როგორ შევარჩიოთ ქათმის ხორცი…
ქათმის ხორცის სასარგებლო თვისებები
ქათმის ხორცი ჯანმრთელი კვების უმნიშვნელოვანესი შემადგენელი ნაწილია. მაღალი ხარისხის, ადვილად შეთვისებადი ცილების, ვიტამინების, ამინომჟავების და მინერალური ნივთიერებების შეუცვლელი წყაროა ნებისმიერი ასაკის ორგანიზმის ზრდისა და ფუნქციონირებისათვის.
საქონლის ხორცთან შედარებით ქათმის ხორცი მეტ ცილებს შეიცავს (ქათმის ხორცში ცილები 19,5%-ია, საქონლის ხორცში კი 13%) და მას ადამიანის ორგანიზმი უფრო ადვილად ითვისებს, ამიტომ ქათმის ხორცი შეიძლება სხვა ხორცზე უფრო ხშირად და მეტი ოდენობით მოვიხმაროთ. განსაკუთრებით სასარგებლოა ახალგაზრდა ფრინველის ხორცი. მნიშვნელოვანია ქათმის ჯიშიც – მეხორცული ქათმების ხორცი შეიცავს უფრო მეტ ცილასა და ცხიმს, ვიდრე კვერცხის მდებელი ქათმის ჯიშები, შესაბამისად, იგი უფრო გემრიელია და ყუათიანი.
ქათმისა და ინდაურის ხორცში არჩევენ თეთრ და მუქ ხორცს. მუქ ხორცთან შედარებით თეთრ ხორცში უფრო მეტია სრულფასოვანი ცილები და ნაკლებია ცხიმები. ქათმის კანი შეიცავს ცხიმის დიდ რაოდენობას და, შესაბამისად, ქოლესტერინს, ამიტომ ჭამის წინ ჯობს, იგი მოვაცილოთ. მოხარშული ქათმის ხორცი კანის გარეშე, უვნებელი და სასარგებლოა ყველასათვის.
ქათმის ხორცის არჩევა
ქათმის ხორცის შეძენისას უნდა შეეცადოთ აირჩიოთ მეხორცეული ჯიშის, ახალგაზრდა, კარგად ნაკვები ფრინველი, სასურველია ახალდაკლული (შესაძლებელია გაყინულიც). ახალგაზრდა ქათმის სქესს მნიშვნელობა არ აქვს – ყვინჩილებსა და ვარიკებს შორის საგემოვნო განსხვავებები ძალიან უმნიშვნელოა, მაგრამ თუკი ზრდასრულ ფრინველს ყიდულობთ, გირჩევთ დედალი შეიძინოთ – მამლის ხორცი საგემოვნო თვისებებით მას მკვეთრად ჩამოუვარდება.
ქათმის ჯიშის გარჩევა მომხმარებლისთვის საკმაოდ რთულია. ზოგადად, ერთი და იგივე ასაკის მეხორცეული ქათამი კვერცხის მდებელზე დიდია. დაკლული ფერმის ქათმები ძირითადად მეხორცულია. სოფლის ქათმები კი ძირითადად კვერცხის მდებელი ქათმებია.
ფერმის ქათმებს ძირითადად 2-3 თვისას კლავენ, თუმცა ხანდახან 1 წლამდე ასაკის ქათმებსაც (კვერცხის მდებლებს) კლავენ და ყიდიან. სოფლის ქათამი კი საკმაოდ ბებერი – 2-3 წლის ასაკისაც შეიძლება იყოს.
გირჩევთ არ შეიძინოთ ბებერი ფრინველი – მისი ხორცი მაგარი და უხეშია. ფრინველის ასაკის გასარჩევად დააკვირდით მის კანს და ფეხებს:
ბებერი ქათმის კანი უხეშია, მოყვითალო ფერის, ქონი მუქი ყვითელი ფერისაა. ფეხები დაფარულია უხეში ქერცლით, ხოლო ფეხის ქვედა მხარეზე კანის უხეში წანაზარდებია;
ახალგაზრდა ქათმის კანი ღია ფერისაა, ფრთებ ქვეშ ჩანს ძარღვები. ფეხები რბილია, დაფარულია წვრილი ყვითელი ქერცლით.
ფრინველის ნაკვებობის შესაფასებლად დააკვირდით მკერდს – კარგად ნაკვებ ფრინველს მკერდის ძვალი არ უნდა აჩნდეს, ცხიმი თხელი ფენით უნდა ფარავდეს მკერდს და მუცელს. ნაკვები ფრინველის კანის ფერი მქრქალი მოყვითალო ან მოთეთრო-მოყვითალოა, მუქი ფერის გარეშე. ადგილ-ადგილ გადაჰკრავს ვარდისფერი შეფერილობა. ხოლო ცუდად ნაკვები ფრინველის მკერდის ძვალი გამოკვეთილია, კანს მონაცრისფრო-მოყვითალო-მოწითალო ელფერი გადაჰკრავს;
თუმცა გაითვალისწინეთ, ცხიმის რაოდენობამ შეიძლება მოგატყუოთ: ბებერი ქათამი ახალგაზრდაზე ცხიმიანი შეიძლება იყოს, თუმცა ახალგაზრდა ქათმის ხორცი ბევრად უფრო ნაზი და გემრიელია. ამიტომ ყოველთვის ჯობს, აირჩიოთ ახალგაზრდა ქათამი, თუნდაც ნაკლებ ცხიმიანი;
ახალდაკლული ფრინველის ცნობა კი ასე შეიძლება:
ფრინველის ნისკარტი მშრალი და მკვრივია, არ უდის მჟავე სუნი და არ არის შებურული; პირის ღრუს ლორწოვანი გარსი ბზინვარე და მკრთალი მოვარდისფროა;
თვალი ავსებს მთელ ორბიტას; ხორცი მკვრივია, დრეკადი; დიდი ხნის დაკლულ ქათამის გამოსაცნობად დააკვიდით შიგა ქონს – თუკი მას მომწვანო შეფერილობა გადაკრავს, ხორცზე ხელის შეხებისას იგრძნობა სირბილე და მთლიანად ქათამს მომჟავო სუნი დაკრავს – ეს ქათამი ნამდვილად დიდი ხნის დაკლულია. ნუ შეიძენთ ასეთ ქათამს.
და კიდევ ერთი: ქათმის ხორცის სასარგებლო თვისებები ვლინდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ქათამი გაზრდილია ნატურალურ საკვებზე, ჰორმონალური პრეპარატების დამატების გარეშე. თუმცა მეფრინველეობის ფაბრიკებში ფრინველების ზრდის სტიმულაციისა და დაავადებების პროფილაქტიკის მიზნით, როგორც წესი, ანტიბიოტიკებს და ჰორმონალურ პრეპარატებს იყენებენ და ფერმის ქათმის ხორცში შესაძლოა ამ პრეპარატების ნარჩენები იყოს, რაც თქვენი ჯანმრთელობისთვის სასარგებლო არ არის.
თუ საშუალება გაქვთ, შეეცადეთ არა ფერმის, არამედ სოფლის ქათამი შეიძინოთ. მაგრამ თუკი მაინც ფერმის ქათამს ან ქათმის ბარკლებს შეიძენთ, გირჩევთ:
ხორცის მოხარშვისას პირველი ნახარში (წამოდუღებიდან 2-3 წუთში) გადაღვაროთ – ჰორმონები და ანტიბიოტიკები მას გაჰყვება და შემდეგი ნახარში უვნებელი იქნება.
მოხარშულ ან შემწვარ ქათმის ხორცს მოაშორეთ და არ მიირთვათ კანი.
დაკლული ქათმის შენახვა სახლში
ახალდაკლული ქათამი მაცივარში 5 დღემდე ინახება. თუ მის შენახვას მეტ ხანს აპირებთ – საყინულეში შედეთ.
გაითვალისწინეთ: გამოუშიგნავი ფრინველი ძალიან მალე ფუჭდება. ამიტომ შეძენისთანავე გამოშიგნეთ და ისე შეინახეთ.
ფრინველის ხორცის გაფუჭებისას კანზე, პირველ რიგში, ფრთების ქვეშ და ფეშხვის ბოლო ნაწილში, ჩნდება მოყვითალო-მონაცრისფრო ფერის ლაქები მომწვანო ელფერით, კანი ხდება წებვადი; არ მიირთვათ გაფუჭებული ქათმის ხორცი!
ინფორმაცია იმის შესახებ, როგორ სხვადასხვა პროდუქტი შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდზე http://www.momxmarebeli.ge/.
როგორ ავარჩიოთ თაფლი
ახალი წლის მოახლოებასთან ერთად სულ უფრო მწვავედ დგება საახალწლო სუფრისთვის პროდუქციის შერჩევის საკითხი. www.momxmarebeli.ge -ს ან სურსათის ცხელ ხაზს (2194242) ხშირად მიმართავენ მომხმარებლები შეკითხვებით, რა პირობებს უნდა აკმაყოფილებდეს ესა თუ ის პროდუქტი, როგორ უნდა შევარჩიოთ იგი. თუნდაც როგორ უნდა შევარჩიოთ თაფლი – როგორ ამოვიცნოთ, ნატურალურია თუ ფალსიფიცირებული?
თაფლის სასარგებლო თვისებები
თაფლი ერთ-ერთი ყველაზე ძვირფასი საკვები პროდუქტია. მისი მაღალი კვებითი ღირებულება და სამკურნალო თვისებები განისაზღვრება არა მარტო ადვილად ასათვისებელი შაქრის დიდი რაოდენობით, არამედ ფიზიოლოგიურად სრულფასოვანი მინერალური ნივთიერებების, ფერმენტების, ვიტამინებისა და ანტიმიკრობული ნივთიერებების შემცველობით. ნატურალური თაფლი აძლიერებს ნივთიერებათა ცვლას, ხასიათდება ბაქტერიოციდული, ანთების საწინააღმდეგო და მატონიზირებელი მოქმედებით. აჩქარებს ქსოვილების აღდგენას, აწესრიგებს საჭმლის მომნელებელი სისტემის მუშაობას, ასტიმულირებს შინაგანი ორგანოებისა და იმუნური სისტემის მუშაობას.
სამწუხაროდ, ბაზარზე საკმაოდ ხშირად იყიდება ფალსიფიცირებული თაფლი. სასარგებლოა, ვიცოდეთ ნამდვილი და ფალსიფიცირებული თაფლის გარჩევა. გთავაზობთ რამდენიმე საშუალებას:
გამჭვირვალობა: თაფლის სხვადასხვა ფერი შეიძლება იყოს (ყვავილოვანი თაფლი ღია ყვითელი ფერისაა, ცაცხვის – ქარვისფერი, იონჯისა – თითქმის უფერო, წაბლის – ყავისფერი). ნამდვილი თაფლი, თუკი მას დაწყებული არ აქვს ჩაშაქრება, აუცილებლად გამჭვირვალეა (თაფლი ჩაშაქრებას აცივებისთანავე იწყებს, ამიტომ ზამთრის თვეებში ნატურალური თაფლიც გაუმჭვირვალე, დაბურული ხდება); თაფლი რომელსაც მინარევები აქვს (შაქარი, სახამებელი ან სხვა) მღვრიეა და თუ კარგად დავაკვირდებით შესაძლებელია ნალექის შემჩნევაც.
არომატი: ნამდვილი თაფლი გამოირჩევა მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი არომატით, რომელიც არც ძალიან მძაფრი უნდა იყოს და არც – ძალიან სუსტი. შაქრის შემცველ თაფლს არომატი თითქმის არ აქვს, მისი გემო ჰგავს შაქრიანი წყლის გემოს.
გემო: ნატურალური თაფლი არა მარტო ტკბილია, მისი სიტკბო ოდნავ წვავს ყელს.
სისქე: თაფლის მცირე რაოდენობის პირში ჩადებისას ის სწრაფად არ დნება და დროის გარკვეულ მონაკვეთში ფორმას ინარჩუნებს; დაიწვეთეთ თაფლი ხელის ზურგზე, თუ წვეთი შეინარჩუნებს ფორმას და არ დაიშლება – თაფლი ნატურალურია;
კონსისტენცია: გასრისეთ თაფლი თითებს შორის. ნატურალური თაფლის კონსისტენცია ნაზია, მას კანი შეიწოვს. ფალსიფიცირებული თაფლი უხეში კონსისტენციისაა და კოშტების სახით რჩება თითებს შორის; ნატურალური თაფლი ჩაშაქრებულიც კი ერთგვაროვანია, განშრევებების გარეშე, შაქრის ცალკეული კრისტალები მასში არ იგრძნობა;
წყლის შემცველობა: მომწიფებული ნატურალური თაფლი თითქმის არ შეიცავს წყალს. ამიტომ, თუ მას დააწვეთებთ ქაღალდზე, არ წარმოქმის სველ ლაქას. ფალსიფიცირებული თაფლი კი ქაღალდს ასველებს; შეგიძლიათ ასეც გამოსცადოთ: ჩაუშვით თაფლში პურის პატარა ნაჭერი და გააჩერეთ 10-12 წთ. ამოიღეთ, თუ თაფლი ნატურალურია, პური გამაგრდება, თუ ფალსიფიცირებულია – დარბილდება.
კიდევ რამდენიმე რჩევა ნატურალური თაფლის გამოსაცნობად:
ამოიღეთ თაფლი კოვზით, თუ იგი ნატურალურია, წარმოქმება გრძელი (10-12 სმ) „ძაფი”, რომელიც დიდხანს არ წყდება და თუ კოვზს დაატრიალებთ, ზედ დაეხვევა. როდესაც თაფლის ძაფი გაწყდება, ზედაპირზე წარმოიქმნება პატარა ბორცვი, რომელიც ნელ-ნელა გასწორდება;
გახსენით ერთი სუფრის კოვზი თაფლი ერთ ჩაის ჭიქა ცხელ წყალში, ნატურალური თაფლი მთლიანად გაიხსნება და არ წარმოქმნის ნალექს, ხსნარი არ აიმღვრევა თუ მას ცოტაოდენ სპირტს დავუმატებთ;
წაუსვით თაფლის თხელი ფენა ფურცელს ისე, რომ კიდეები თავისუფალი დარჩეს. ფურცელს წაუკიდეთ ცეცხლი. თუ ცეცხლი ჩაქრა, თაფლი ნატურალურია, თუ მთელი ფურცელი დაიწვა, თაფლი ფალსიფიცირულია;
თაფლის წვეთს მოაყარეთ ცოტაოდენი სახამებელი, თუ იგი თეთრ ნაფიფქად დარჩა თაფლი ნატურალურია;
ჩაის სუსტ და თბილ ნაყენს დაუმატეთ ცოტაოდენი თაფლი, თუ იგი ნატურალურია, ჩაი გამუქდება, მაგრამ ნალექი არ წარმოიქმნება;
გავარვარებული ნემსი ჩაუშვით თაფლში, თუ მასზე წარმოიქმნება წებოვანი მასა, თაფლი ფალსიფიცირებულია, ნატურალურ თაფლში ნემსი სუფთა დარჩება.
გახსოვდეთ: თუ ზამთარში ან გაზაფხულზე თხევად, გამჭვირვალე თაფლს გთავაზობენ, დაფიქრდით სანამ ასეთ თაფლს იყიდით. თხევადი თაფლი ზამთარში საკმაოდ იშვიათია, თაფლის ძალიან ცოტა სახეობა (აკაციის, წაბლის), რომლებშიც მაღალია ფრუქტოზის შემცველობა, გაზაფხულამდე თხევადი რჩება. თაფლი ზამთარში ჩაშაქრებას იწყებს და გამჭვირვალობას კარგავს. თუ ზამთარში თაფლს შებურული ფერიც კი არ დაკრავს, ის ან ხელოვნურია, ან ფუტკარს შაქრის ვაჟინით კვებავდნენ. შესაძლოა, თაფლი ნატურალურია, მაგრამ იგი ჩაშაქრდა და გასადნობად გააცხელეს. სამკურნალო თვისებები ასეთ თაფლს აღარ აქვს.
თაფლის შენახვა და მოხმარება:
თაფლი ბნელ და გრილ ადგილას უნდა შეინახოთ მინის ან ემალირებულ თავდახურულ ჭურჭელში, რადგან იგი საკმაოდ ადვილად იღებს უცხო სუნს. ასეთ პირობებში თაფლი შეიძლება წლების განმავლობაში შევინახოთ;
მზის პირდაპირი სხივები უარყოფითად მოქმედებს თაფლზე. 48 საათით მზეზე გაჩერების შემდეგ მასში იშლება ფერმენტების მნიშვნელოვანი ნაწილი;
არ შეიძლება თაფლის შენახვა მეტალის ჭურჭელში, ვინაიდან იგი რეაქციაში შედის და წარმოქმნის მომწამლავ მარილებს. პლასტმასის ჭურჭელში თაფლი შეიძლება შევინახოთ მაქსიმუმ ერთი კვირის განმავლობაში;
თაფლის სასარგებლო თვისებები თერმული დამუშავების შემდეგ ისპობა, ამიტომ:
ნუ გააცხელებთ ან მოხარშავთ თაფლს;
ნუ ჩადებთ თაფლს მდუღარე წყალში ან ჩაიში. გააგრილეთ ჩაი და მხოლოდ შემდეგ უყავით თაფლი.
თუ ჩაშაქრული თაფლი არ გიყვართ, იმისთვის რომ თაფლმა სასარგებლო თვისებები არ დაკარგოს, იგი ძალიან ფრთხილად უნდა გაადნოთ: ჩადეთ ქილა თბილ (არა უმეტეს 40ºC) წყალში და დაელოდეთ.
სამწუხაროდ, გოზინაყის მომზადებისას თაფლის სასარგებლო თვისებები ისპობა.
უფრო ვრცლად ინფორმაცია იმის შესახებ, როგორ შეარჩიოთ თაფლი ან სხვადასხვა პროდუქტი შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდზე http://www.momxmarebeli.ge/?menu=28&rec=2173.
ეკოფაქტი 